Libië: 'Het eerste hoofdstuk van de maskerade is bijna voorbij'

De situatie in Libië heeft niets te maken met wat er in Egypte en Tunesië gebeurd is, zegt u?

In Egypte en in Tunesië is de opstand een volksopstand. Het gaat in beide gevallen om grote en reële volksbewegingen die niet alleen een einde aan de dictatuur willen maken en een democratie willen installeren maar die ook tegen het systeem zijn. Ze willen het systeem met zijn regressieve sociale en economische beleid dat verantwoordelijk is voor de verarming van de massa doen vallen. Beide bewegingen hebben ook, zeker wat Egypte betreft, een nationale anti-imperialistische dimensie. Niet alleen in verband met de Palestijnse kwestie maar meer op een algemene manier.

In Libië vinden we hier niets van terug. Absoluut niets. Ik ben nooit een Khaddafi-verdediger of een enthousiasteling van zijn regime geweest. Khaddafi was een persoon die om de vierentwintig uur van mening veranderde, iemand die het beste en ook het ergste tot stand kan brengen. Maar zijn tegenstanders zijn niet veel beter dan hijzelf.

Wie zijn dat in feite? Het is dramatisch amusant. Mustafa Abdeljalil, de voorzitter van de overgangsraad, is de rechter die de Bulgaarse verpleegsters ter dood heeft veroordeeld. Hij werd door Khaddafi beloond met een benoeming als minister van binnenlandse zaken. Dat was hij ook van 2007 tot februari 2011. Zijn bekering tot de democratie is dus heel recent. Trouwens, dat was de reden waarom Bulgarije de overgangsregering niet wilde erkennen en tegen de militaire operaties van de NAVO was. Maar de grote NAVO-landen wilden niet luisteren.

Feit nu is dat het dankzij de NAVO aanvallen is dat de Libische bevolking van een dictator af is, of bijna?

Zoals we weten heeft de NAVO zijn mandaat overschreden. Het is niet door massaal te bombarderen dat de burgers beschermd worden. De VN-resolutie ging over de bescherming van de burgers en dat is niet wat er heeft plaatsgevonden. Het is dus bedrog. Hoe dan ook, het eerste hoofdstuk van deze maskerade is bijna voorbij. Trouwens, de opstand tegen Khaddafi is niet begonnen met grote betogingen maar vanaf het eerste uur hebben gewapende mensen op het Libische leger geschoten. En we kunnen amper spreken van een coalitie. Het is een verzameling van allerhande opportunisten.

Was niet het extreme geweld dat Kaddafi gebruikte de reden waarom mensen de wapens moesten nemen?

De brutaliteit was niet specifiek aan Libië. Het geweld dat het regime in Egypte de twee eerste dagen van de opstand gebruikte was enorm groot. Alleen heeft het geweld de opstand niet stopgezet. Integendeel. Er kwamen nog meer mensen op straat. Er waren de laatste week van de opstand ruim vijftien miljoen demonstranten. Niet alleen op het Tahrirplein maar ook in alle wijken van Caïro en in alle steden. Soit, nu is deze eerste pagina in Libië omgeslagen. Belangrijker is te weten wat de echte motieven van de NAVO waren.

Wat zijn deze motieven?

Het eerste waaraan mensen denken is olie uiteraard. Maar dat is volgens mij niet de echte reden. Want de olie hadden ze al. Sinds de bekering van Khaddafi tot het liberalisme hebben de Westerse oliemaatschappijen de controle over het Libische petroleum. We kunnen veronderstellen dat die landen een stabiel iemand aan het hoofd van Libië zouden wensen en niet een wispelturige Khaddafi die hen vandaag olie geeft en die morgen van hen afpakt en aan China geeft.

Maar de belangrijkste reden voor de Amerikanen is volgens mij een grote militaire basis in Libië. Africom, de Amerikaanse militaire basis voor Afrika, is nu nog in Stuttgart. Van de Afrikaanse landen kunnen we denken wat we willen maar de Afrikaanse Unie heeft tot nu toe geweigerd om een grote militaire basis toe te laten. Er zijn kleine verborgen basissen maar geen enkel Afrikaans land heeft het aangedurfd om een grote Amerikaanse militaire basis toe te laten. Wat de Amerikanen willen is een lakeienregime naar het voorbeeld van het regime van Hamid Karzaii in Afghanistan die zijn aanwezigheid en zijn positie alleen maar kan behouden dankzij de dagelijkse en permanente Amerikaanse aanwezigheid. Dat is wat ze willen in Libië. Een lakeienregime. En ze zullen het op korte termijn krijgen.

Er speelt ook een ander belang, namelijk het feit dat Libië over enorme ondergrondse waterreserves beschikt. Vandaar de Franse interesse in de hele operatie. De Franse watermaatschappijen zouden het monopolie willen hebben over de ontginning van deze ondergrondse wateren. Dat zou echter een grote ecologische, sociale en politieke verspilling zijn. Want historisch en geografisch gezien behoren deze reserves de arme Afrikaanse Sahel toe.

Kunnen we in deze omstandigheden nog over de Arabische Lente spreken?

De Arabische lente is geen realiteit maar een mogelijkheid. In Egypte, in Tunesië en later misschien in landen zoals Algerije, maar zeker niet in Libië.

“Wat we nu meemaken is een politisering in de diepte bij alle krachten die de protestbeweging samenstellen”

In Egypte is er een groeiend gevoel van bedrog. Veel activisten vinden dat de strijd nog niet gestreden is. Vandaar de vele protestacties en betogingen. 

De volksbeweging in Egypte is erg krachtig. Op een bepaald moment waren er over heel Egypte vijftien miljoen mensen op straat. De beweging is ook erg breed. Er zijn verschillende groepen die daar deel van uitmaken.
Er zijn de jongeren die op hun manier opnieuw gepolitiseerd zijn. Er is radicaal links en de communistische traditie in Egypte. Er zijn de nieuwe democratische partijen van de middenklasse die voortkomen uit bewegingen zoals Kifaya. Er zijn de onafhankelijke vakbonden die hun oorsprong vinden in de lange en krachtige arbeidersstrijd van 2007. Het zijn radicale en strijdvaardige vakbonden. Er zijn de groeperingen van de kleine boeren. Er is een hoop verenigingen die rond verschillende thema’s werken, zoals mensenrechten, vrouwen, … etc. En zoals u ziet zijn de Moslimbroeders hier niet vertegenwoordigd.

Maar de jongeren van de Moslimbroeders hebben massaal aan de opstand meegedaan en dit vanaf de eerste dag, al was het ten persoonlijke titel.

Neen, de moslimbroeders hebben niet meegedaan. Dat er veel moslims waren is evident. Egypte is grotendeels islamitisch. Neen, de Moslimbroeders waren tegen de opstand. Ze hoopten, zoals de rechtse krachten in Egypte, dat de repressie de beweging zou doen stoppen. Toen bleek dat dat niet het geval was, pas toen, hebben ze positie genomen en hebben ze zich bij de opstand aangesloten.

Het vertrouwen in de Hoge Militaire Raad is nu ook zoek.

Het leger maakt deel uit van het systeem. In het begin verwachtte het ook dat de repressie de opstand zou verpletteren. Later is de top slim te werk gegaan. Ze weigerden te doen wat de politie niet meer kon doen, namelijk geweld gebruiken. Dat heeft hen populairder gemaakt bij de minder goed gevormde publieke opinie. Het leger wilde neutraal lijken om controle te hebben over de overgangsfase, de overgang naar het behoud van het systeem.

Door te focussen op Moebarak en door een theatraal proces wil men doen geloven dat de persoon van Moebarak het probleem was en dat dat probleem met het proces van de baan is. Maar men moet niet denken dat de publieke opinie zich illusies maakt. Vandaar het blijvende activisme en de bundeling van de krachten in een Nationale Raad waarvan de Moslimbroeders trouwens geen deel uitmaken. Zij hebben zich aangesloten bij een andere Nationale Raad die bevolkt wordt door partijen van de bourgeoisie, partijen die gecreëerd werden na de ontbinding van de Nationale Partij van Moebarak. 

Een van de redenen achter de opstand in Egypte is de drang naar sociale rechtvaardigheid. Hoe ziet u de protestbeweging evolueren?

De woede in Egypte is al jaren aanwezig, vooral bij de jongeren. De liberalisering heeft geleid naar een schandalige ongelijkheid, naar meer werkloosheid en achterstelling. De protestbeweging is vanuit deze frustraties ontstaan. De mensen die op straat zijn gekomen delen allemaal dezelfde frustraties. Ze hebben ook dezelfde ambities en doelstellingen, namelijk de democratisering van de maatschappij, sociale gelijkheid (wat niet socialisme betekent) en nationale onafhankelijkheid in de goede zin van het woord. De mensen willen niet de lakeien van de VS zijn. Ze willen niet verplicht worden om de Israëlische houding tegenover de Palestijnen te ondersteunen.

Wat we nu meemaken in Egypte is een politisering in de diepte bij alle krachten die de protestbeweging vormen. Gedurende jaren bleef het bij het uitwisselen van informatie, woede over de sociale ongelijkheid, over het gebrek aan democratie, over onderdrukking en marteling, en daar stopte het. Er werden geen grote analyses gemaakt, behalve bij sommige intellectuelen en bij fracties van radicaal links waar het de gewoonte is om te analyseren. Men maakte geen analyse van het verband tussen de eigen situatie en de natuur van het geglobaliseerde kapitalistische economische systeem in de Derde Wereld. Die link wordt nu gemaakt. We kunnen de ontwikkeling van het politieke bewustzijn zien aan het succes van de analytische stukken die op het web geplaatst worden of die in kleine kranten verschijnen en gelukkig soms zelfs op televisie aan bod komen. Er is een duidelijke ontwikkeling in de maturiteit van de analytische capaciteit in de protestbeweging.

Kan deze ontwikkeling een reproductie van het oude systeem tegenhouden?

De strategie van de VS en de reactionaire fracties in Egypte is om deze beweging een halt toe te roepen door snel snel verkiezingen te organiseren waar rechts en de Moslimbroeders de meerderheid in het parlement krijgen. Zonder geweld zou de beweging uitdoven, is de strategie. Dat kan op korte termijn lukken. Maar een dergelijk parlement zal niet representatief zijn. Ik ben geen fanaticus van verkiezingen. Ik geloof eerder in volksbewegingen die hun eigen democratie creëren.