Mag er nog protest zijn?

Zondag, op de eerste dag van de klimaattop in Polen, vindt in Brussel waarschijnlijk de grootste Belgische klimaatmobilisatie ooit plaats. Mensen zijn het gebrek aan doeltreffende maatregelen kotsbeu en laten van zich horen. Hier zien we de eerste tekenen van de klimaatverandering, in het Zuiden is ze volop aan de gang en sterven naar schatting jaarlijks 400.000 mensen aan de gevolgen ervan. Het aantal mensen op de vlucht voor natuurrampen loopt nu al op tot 24,5 miljoen per jaar. En het wordt er niet beter op. Een recent, klimaatrapport van de Verenigde Naties toont aan dat een opwarming van meer dan 1,5°C zware gevolgen zal hebben voor honderden miljoenen mensen meer dan bij 2°C. Enkel een onmiddellijke en radicale omslag kan er voor zorgen dat we onder die grens blijven en de schade beperken.

De geschiedenis is vrij duidelijk. Grote politieke en sociale veranderingen gebeuren meestal onder druk van beweging en massale mobilisatie. Activisme is daarbij het ultieme wapen van burgers en een kritisch middenveld. Zonder dat geen algemeen stemrecht, geen sociale zekerheid, geen einde aan de apartheid. Als noord-zuidorganisatie namen we al een hele tijd geleden de beslissing om klimaat een centrale plaats te geven in onze werking, ook in de vorm van mobilisatie. Hier, via campagnes als Sing for The Climate of in het Zuiden bij het werk van onze partners. De opwarming van de aarde is immers dé grote strijd van burgers in de 21^ste eeuw. Grootschalige klimaatmobilisatie heeft ondertussen al enkele vruchten afgeworpen, niet in het minst bij de totstandkoming van het Akkoord van Parijs.

Grote politieke en sociale veranderingen gebeuren meestal onder druk van beweging en massale mobilisatie.

Deze vorm van actief burgerschap, zo kenmerkend voor een gezonde democratie, staat onder sterke internationale druk. De grote betoging van zondag in Brussel staat namelijk in schril contrast met een zorgwekkende, wereldwijde evolutie om de stem van milieuactivisten en -bewegingen monddood te maken. In 2016 werd Berta Caceres, activiste tegen een grootschalige dam die de toegang tot water van honderden gezinnen bedreigde in Honduras, in koele bloede doodgeschoten in haar eigen huis. Ze werd al jaren met de dood bedreigd. In 2017 werden meer dan 200 milieuactivisten vermoord, het dodelijkste jaar voor de milieubeweging tot nu toe.

Meer en meer landen maken het moeilijker voor activisten en middenveldorganisaties om mensen te mobiliseren en op straat te komen om kritiek te uiten op het overheidsbeleid. Zo hebben de voorbije 10 jaar zo’n 75 landen wetten aangenomen die de vrijheid van meningsuiting, van vereniging en van vergadering drastisch inperken. De trend is intussen ook aanwezig in Europa. Zo zal er in Polen zelf niet veel klimaatprotest te zien zijn: een nieuwe wet, speciaal voor de klimaattop, en draconische ‘veiligheidsmaatregelen’ maken bijna elke vorm van legitiem en vreedzaam protest onmogelijk.

Terwijl voor de Belgische mars van zondag al bijna 40.000 mensen via facebook aangeven aanwezig te zijn, gaat het voor de mars van één week later in Katowice om 300 mensen.

De Poolse nieuwe wet verbiedt bijvoorbeeld spontane protesten tijdens de klimaattop. Een vooraf georganiseerde mars kan, maar de ervaring met de zwaarbewaakte betoging tijdens de klimaattop in Warschau in 2013 leert dat ook dat niet evident is in een land waar het middenveld openlijk aangevallen wordt door de politieke meerderheid en overheidsgezinde pers. Dat uit zich in de praktijk. Terwijl voor de Belgische mars van zondag al bijna 40.000 mensen via facebook aangeven aanwezig te zijn, gaat het voor de mars van één week later in Katowice om 300 mensen.

Polen laat de veiligheidsdiensten bovendien toe om onbeperkt de persoonlijke gegevens van potentiële activisten te verzamelen, zonder dat hun instemming hiervoor vereist is. De GDPR geldt blijkbaar niet voor burgers die aangeven dat de maat vol is. Onze partnerorganisaties uit de Filipijnen, Peru en Ecuador zitten al in de problemen in de landen waarin ze werken, maar lopen nu ook in Europa het risico om op lijsten terecht te komen die later, bijvoorbeeld bij volgende klimaatbijeenkomsten, tegen hen gebruikt kunnen worden.

Nochtans vertegenwoordigen net zij de mensen en gemeenschappen die momenteel oog in oog staan met de impact van de klimaatverandering in het Zuiden zoals verwoestende tyfoons of extreme droogte. Dat die stem luid klinkt, dicht bij de bubbel van de onderhandelaars, is cruciaal. De Poolse wet is een gevaarlijk precedent en zet een rem om de capaciteit van burgers om hun stem te laten horen en druk uit te oefenen op de onderhandelingen.

Zondag mobiliseren we met volle overtuiging. Vooral nu is het aan de burgers om het klimaat te ‘claimen’. Niet alleen omdat er geen ‘planeet B’ is, maar ook en vooral omdat actieve, mondige burgers één van de fundamenten zijn van verandering. Zonder die stemmen waren we nooit zo ver geraakt en zullen we ook ter plaatste blijven trappelen. Een democratie laat ruimte voor kritische stemmen, activisme en een sterk middenveld. Wij claimen zondag dus niet alleen het klimaat maar ook die democratische ruimte, zowel hier in Europa als in het Zuiden.