Migrantenland Wallonië

In 1902 schreef Le Peuple-journalist Auguste De Winne de klassieker ‘A travers les Flandres’, vertaald als ‘Door arm Vlaanderen’. Zijn omzwervingen leidden langs ‘gaten van verdriet’ waar Vlaanderen gegeseld werd door armoede, kinderarbeid, analfabetisme en uitbuiting. Honderdduizenden Vlamingen zijn in die decennia-van-honger-en-dorst als economische vluchteling naar Amerika, Canada, Noord-Frankrijk en vooral naar het industriële Wirtschaftswunder Wallonië gemigreerd.

Dit donkere verleden hebben we verdrongen omdat het vloekt met de triomfalistische marketing van rijk Vlaanderen. Ons gebrek aan historisch besef heeft inmiddels dertien keer op rij een zwarte zondag gebaard. Vlaanderen zal alleen een gezond zelfbeeld krijgen als het zich weer zijn eigen migratiegeschiedenis wil herinneren, de jaren dat het Vlaamse proletariaat de Waalse gerechtsrubrieken beheersten en ze zelf het slachtoffer waren van een Eigen Volk Eerst-discours.

Vorig jaar ben ik zes maanden door Wallonië gereisd, langs de voornaamste streken en steden waar die Vlamingen een nieuw leven begonnen waren: de industriële Samber en Maas-as die van de Borinage over Le Centre en Charleroi naar Luik loopt. Eerste vaststelling: de indrukwekkende economische dynamiek die vandaag in de nieuwe Waalse entreprises de pointe ontwikkeld wordt (denk aan de ‘zonings’ rond Louvain-la-Neuve, Charleroi Aéropôle of Sart Tilman in Luik) betekent niets voor het leger werklozen in de binnensteden (tot dertig procent). Ondanks het stootkussen van de sociale zekerheid schuren en botsten in Wallonië de tegenstellingen tussen degenen die ‘mee zijn’ en achterblijven er veel harder dan in Vlaanderen.
In Seraing pleitte een begeleider van werklozen onomwonden voor een sociaal Marshall-plan: een doortastend, taboeloos, pragmatisch toekomstproject dat een einde moet maken aan de aanslepende humanitaire malaise die verborgen blijft achter de retoriek van la Wallonie qui gagne - (als Vlaanderen worstelt met zijn schamele verleden, dan ligt Wallonië in een kramp met zijn huidige zelfbeeld).  

Al even urgent zijn de toenemende samenlevingsproblemen in de oude Waalse steden. Het Samber en Maas-bekken was meer dan een eeuw lang het multiculturele laboratorium van Europa. Na arm Vlaanderen stroomden arm Italië, arm Polen, arm Griekenland, arm Turkije en arm Marokko samen in de Waalse straten. Tot de economische neergang begon, gold Wallonië als een kleurrijke modelsamenleving.

Zowat overal heb ik vastgesteld dat dit multiculturele model kraakt. In de oude Waalse wijken heerst precies dezelfde angst, hetzelfde onbehagen die ik eerder in zoveel andere Noord-Europese steden aantrof. Alleen blijft die realiteit op verkiezingsdagen goeddeels onzichtbaar bij afwezigheid van een georganiseerde Franstalige anti-vreemdelingenpartij.
Intussen meldt het VN-rapport ‘Moving Young’ dat tot zestig procent van de jongeren uit armere werelddelen naar het westen willen migreren. Ook naar Wallonië, zegt Ulg-professor Etniciteit en Migratie Marco Martiniello: ‘We moeten ons voorbereiden op een nog grotere, nog meer gediversifieerde immigratie die niet alleen de steden maar alle regio’s in ons land fundamenteel zal veranderen.’

Daar ligt precies de loodzware uitdaging voor migrantenzoon Di Rupo: Wallonië kan het zich niet permitteren om de volgende generaties nieuwkomers opnieuw te laten achterblijven in het onderwijs- en arbeidscircuit. Want komen zullen ze, die migranten.

‘Arm Wallonië, een reis door het beloofde land’, uitgeverij Meulenhoff-Manteau, 304 p.