‘Soms moeten er grenzen getrokken worden’

Praten met Bolsonaro?

Beto Oliveira / Câmara dos Deputados (CC BY 3.0)

Brazilië is een van de meest ongelijke landen in de wereld. Bolsonaro gaat dit probleem oplossen door de armoede te criminaliseren en vervolgens die criminelen te elimineren.

In De Standaard van 3-4 november vraagt Chams Eddine Zaougui zich af hoe meer liberale, democratisch ingestelde politici moeten omgaan met autocraten, zoals de pas verkozen Braziliaanse president Jair Bolsonaro. De meest voorkomende reactie is hen te demoniseren en aan een spervuur van kritiek te onderwerpen. Het zou beter zijn met mensen als Bolsonaro samen te werken, aldus Zaougui, want op sommige punten hebben ze misschien wel gelijk.

Ik wil graag enkele kanttekeningen maken bij de analyse die hier wordt gepresenteerd, ten minste daar waar het Brazilië, Lula en Bolsonaro betreft. Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat er hier kort door de bocht wordt gegaan en oppervlakkig wordt geoordeeld.

Autocratisch of fascistisch

Ten eerste is er een verschil, zo lijkt me, tussen autocratische leiders en leiders met fascistische trekken, zoals Jair Bolsonaro. Bolsonaro is niet alleen grof gebekt, hij heeft ook een verleden dat geworteld is in de militaire dictatuur, waar hij nog steeds mee dweept en die hij ophemelt als “de beweging van 1964”, die orde en vooruitgang bracht in Brazilië.

Voor Bolsonaro zijn miljoenen Brazilianen “uitschot”; de zwarten in de favela’s, de LGBTs, de armen.

Zijn zonen droegen op campagne een t-shirt met daarop het gezicht van de meest beruchte beul van de dictatuur, Carlos Alberto Brilhante Ustra, de man die gewezen president Dilma Rousseff folterde. Als parlementslid stemde Bolsonaro voor de impeachment van Rousseff en droeg die stem op aan Brilhante Ustra.

Fascistische leiders zijn ook niet begaan met het volk maar zijn vooral uit op macht, met alle middelen. Voor Bolsonaro zijn miljoenen Brazilianen “uitschot”; de zwarten in de favela’s, de LGBT's, de armen. Brazilië is een van de meest ongelijke landen in de wereld. Bolsonaro gaat dit probleem oplossen door de armoede te criminaliseren en vervolgens die criminelen te elimineren. De “bancada da bala”, de lobbygroep in het parlement die alle problemen met wapens en nultolerantie wil oplossen, triomfeert met Bolsonaro.

bron: Twitter

Eduardo BNolsonaro, zoon van de nieuwe president, droeg op campagne een t-shirt met daarop het gezicht van de meest beruchte beul van de dictatuur, Carlos Alberto Brilhante Ustra, de man die gewezen president Dilma Rousseff folterde.

“Brazil first”, of liever: “Primeiro Brasil” gaat niet op voor Bolsonaro, want in het programma dat hij tijdens de campagne presenteerde, wil hij een honderdtal staatsbedrijven privatiseren, met andere woorden: het land uitverkopen. Een ultraliberaal beleid dus waarbij Brazilië, een land wiens rijkdom een vloek is geworden, met lege handen en miljoenen armen zal achterblijven. Zoals ook al de in 2007 in zee ontdekte pre-sal-olievelden onder president Temer werden geprivatiseerd, en de pensioenkas, die gespekt werd door de inkomsten uit pre-sal, werd afgeschaft.

Bolsonaro dient in de eerste plaats de agenda van het internationale kapitaal en zal de Braziliaanse regering omvormen tot een “nuttige idioot”, waarbij de politici van dienst persoonlijk hun zakken overvloedig kunnen vullen.

In zijn recente boek How fascism works haalt Jason Stanley tien punten aan die fascisme onderscheiden van populisme. Het optreden van Bolsonaro vertoont akelige overeenkomsten met deze lijst.

Corruptie en Justitie

Lula wordt in de analyse van Chams Eddine Zaougui “een van de meest liberale presidenten van Brazilië” genoemd. What’s in a name? Het kenmerk van Lula, stichter van de Arbeiderspartij, was toch vooral een vorm van herverdeling van de rijkdom. Dertig miljoen Brazilianen werden onder zijn beleid uit de armoede gehaald. Volgens Bolsonaro is hij een “rode communist”, volgens vele Brazilianen stichtte hij het “lulisme”, een beleid dat vooral pragmatisch is en gericht op de armen. Wat hem verweten wordt is dat hij het kapitaal en de bankenwereld liet begaan.

Zoals de auteur opmerkt zit Lula een celstraf uit wegens corruptie. Die bewering klopt, maar om de betekenis ervan te kennen, is enige duiding gepast. Het immense corruptieschandaal Lava Jato, aan het licht gebracht sinds 2014, heeft tientallen Braziliaanse politici en bedrijfsverantwoordelijken schuldig bevonden aan corruptie. Lula zit in de gevangenis en wordt ervan beschuldigd als fooi een appartement als eigendom verworven te hebben vanwege een bouwbedrijf.

Bewijzen echter dat het bewuste appartement eigendom is van Lula, zijn tot op vandaag nooit gegeven. Lula ontkent zelfs niet dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan corruptie. Alleen: het gaat hier niet zozeer om persoonlijke onethische praktijken, maar om een politiek-economisch systeem dat gebaseerd is op corruptie en dat ten gronde moet aangepakt worden, daar is geen enkele twijfel over. In Brazilië, zoals elders in Latijns-Amerika. De Arbeiderspartij heeft in de veertien jaar dat ze aan de macht was, justitie precies versterkt om de corruptie te lijf te gaan. En daarvan worden nu uitgerekend Lula en Dilma Rousseff zelf het slachtoffer.

President Temer wordt verdacht van verschillende corruptieschandalen, maar kan niet berecht worden zolang hij president is. Maar met Bolsonaro hoeft hij voor de toekomst niet veel te vrezen.

Het uitspitten van het corruptieschandaal Lava Jato mag dan nobel begonnen zijn, in de loop van de jaren is het manifest ontspoord. Twee voorbeelden: Eduardo Cunha, de man die in volle Lava Jato-crisis de afzettingsprocedure tegen Dilma Rousseff aanvroeg, als voorzitter van de Kamer, deed dit niet zozeer om het schandaal verder uit te spitten en de waarheid aan het licht te laten brengen. Hij hoopte zo een doofpotoperatie te kunnen forceren, gezien hij zelf kilo’s boter op zijn hoofd had. De man zit vandaag een celstraf uit van 14,5 jaar voor corruptie. De huidige president Temer wordt verdacht van verschillende corruptieschandalen, maar kan niet berecht worden zolang hij president is. Maar met Bolsonaro hoeft hij voor de toekomst niet veel te vrezen.

Het tweede voorbeeld: rechter Sergio Moro heeft er een persoonlijke zaak van gemaakt om Lula achter de tralies te krijgen en is daar in een minimum van tijd in geslaagd. Hij heeft er ook voor gezorgd dat hij zeker niet vrij kon komen voor de verkiezingen, ondanks nationaal en internationaal protest tegen de opsluiting bij gebrek aan expliciete bewijzen. Lula bleef in de peilingen de populairste politicus, tot definitief het verdict viel dat hij niet kon deelnemen en Haddad in zijn plaats kwam.

Justitie heeft er mee voor gezorgd dat de politieke instellingen van Brazilië, de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht, uitgehold werden en hun geloofwaardigheid totaal verloren. Dan stemmen mensen voor iemand die de anti-politiek vertegenwoordigt, zoals Bolsonaro.

De politieke agenda van Moro is de voorbije week duidelijk geworden, het masker is gevallen: Moro wordt de minister van Justitie in de regering Bolsonaro. Hoe diep kan je vallen?

Samenwerken met autoritaire leiders?

Chams Zaougui besluit: ‘Ironisch genoeg biedt de verkiezing van een autocratische leider in een democratie een kans voor liberale politici. Om in het reine te komen met zichzelf, om fouten en misstappen toe te geven en op zoek te gaan naar een betere manier om aan politiek te doen.’ Wat de Braziliaanse situatie betreft, snijdt dit idee geen hout. Ze komt ook uit een tijdperk toen er nog geen leugenachtige propaganda op grote schaal werd verspreid of mensen nog niet werden gebombardeerd met fake news en bullshit, op facebook en via whatsapp.

Uiteraard moeten de Arbeiderspartij en al wie zich sociaaldemocraat noemt, en de andere 12 partijen die opkwamen, hun achterban en het Braziliaanse middenveld, aan zelfkritiek doen. En bij uitbreiding moeten wij, al wie verdediger is van de democratie en begaan is met de samenleving, aan zelfkritiek doen om te onderzoeken hoe het kan dat we die democratie niet beter weten te verdedigen.

Nogmaals: Bolsonaro is niet slechts een autoritaire leider, maar dweept met een fascistisch gedachtengoed. Hiermee samenwerken, is zijn programma onderschrijven. In het artikel haalt Chams Eddine Zaougui het voorbeeld aan van de hervorming van het pensioensysteem. Dat moet inderdaad hervormd worden, het stond ook al op de agenda van president Temer, die nog aan de macht is tot eind dit jaar, wanneer Bolsonaro het overneemt. Temer is er niet in geslaagd die hervorming door te voeren, onder druk van protesten.

Ik hou mijn hart vast wanneer Bolsonaro die hervormingen wil doorvoeren en het volk op straat komt om te protesteren. Je kan verwachten dat Bolsonaro manu militari de hervormingen zal doordrukken. Zoals hij ook de arbeidswetgeving, die onder president Temer al erg geliberaliseerd werd, verder wil liberaliseren. Hij wil ook de sociale uitgaven, die Temer voor twintig jaar liet bevriezen, verder afbouwen. Hij wil de belastingbijdragen voor bedrijven inkrimpen van 32 procent naar 15 procent en wil de belastingbijdragen voor particulieren voor rijk en arm gelijkschakelen.

De oproep aan “liberale” politici om “op sommige punten” mee te werken met Bolsonaro, is volgens mij niet alleen naïef maar ook onverantwoordelijk.

De oproep aan “liberale” politici om “op sommige punten” mee te werken met Bolsonaro, is volgens mij niet alleen naïef maar ook onverantwoordelijk.

De belangrijkste opdracht voor zoveel Brazilianen die tégen Bolsonaro gestemd hebben (44 procent stemden voor de tegenpartij, voor Fernando Haddad) is nu om kritisch de leugens te ontmaskeren, om duidelijk te maken welke agenda Bolsonaro met zijn beleid zal dienen en wat dit zal betekenen voor Brazilië en de miljoenen Brazilianen.

Soms moeten er grenzen getrokken worden en moeten de mist en de leugens die er gespuid worden, opgeklaard worden.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Liegen in de politiek en autoritarisme is van alle tijden. Maar vandaag zijn we op een punt gekomen dat de democratie, dit kostbare model, ernstig in gevaar is en dat de democratische instellingen zelf gebruikt worden om de democratie te ondergraven. In Brazilië en elders in de wereld.

Ik denk niet dat het de beste manier is om de precies de politici die zonder enige schroom de democratie ondergraven, medewerking te verlenen. Het komt erop aan afstand te nemen, om de draagwijdte van dit soort beleid duidelijk te maken, om na te gaan “in wiens voordeel” dit is en op te staan tegen zoveel flagrante schendingen van de fundamentele rechten van zoveel mensen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Latijns-Amerika & ecologie
    Alma De Walsche schrijft over ecologische thema’s, van klimaat- en energiebeleid, over landbouw- en voedsel tot transitie-initiatieven en baanbrekers. Ze volgt al enkele decennia Latijns-Amerika, met een speciale focus op de Andeslanden.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.