Migrantenarbeiders in land- en tuinbouw staken tegen ontoereikende regularisatie

Corona-regularisatie van Italiaanse seizoensarbeiders is too little, too late

© Mariusz Smiejek

Seizoensarbeiders op een boerderij op Sicilië. Honderdduizenden migrantenarbeiders in Italië werken en leven in een situatie van marginalisering, segregatie, geweld en uitbuiting.

De auteurs

Tomaso Ferrando doet onderzoek aan de Universiteit Antwerpen en haar Institute of Development Policy. Zijn onderzoek richt zich vooral op de link tussen voedsel en recht, met bijzondere aandacht voor de internationale dimensie (handel, investeringen en mensenrechten). 

Alagie Jinkang studeerde aan het IUC (International University College) in Turijn en voltooide in 2018 zijn doctoraat over de uitbuiting van migranten in de Italiaanse landbouw, aan de universiteiten van Valencia en Palermo. Hij vluchtte zelf na vervolging in zijn thuisland Gambia.

De Italiaanse regering stelt een decreet voor om migrantenarbeiders zonder papieren in de land- en tuinbouw tijdelijk te regulariseren. Want door de coronacrisis kwamen niet genoeg seizoensarbeiders uit de rest van de Europese Unie. Maar honderdduizenden migrantenarbeiders staakten tegen het decreet. De regularisatie is vooral voordelig voor de werkgevers en niet voor de migranten zelf, argumenteren UA-onderzoekers Tomaso Ferrando en Alagie Jinkang.

Duizenden migrantenarbeiders in Italië weigerden op 21 mei om fruit en groenten te plukken. Van noord naar zuid protesteerden ze tegen het proces van “regularisatie” van irreguliere werknemers in de landbouw en de zorgsector. De “regularisatie” werd slechts enkele dagen eerder in gang gezet als onderdeel van een relancemaatregel voor de coronacrisis in het Decreto Rilancia Italia. Want door de sluiting van de grenzen is de toestroom van migrantenarbeiders uit de Europese Unie verminderd.

Het lijkt een paradox. Waarom zijn migrantenarbeiders, die de begunstigde zouden moeten zijn van deze “regularisatie” — die sommigen ten onrechte hebben omschreven als een amnestie — ertegen gekant? Wat zijn de redenen voor zo een gedurfde daad van burgerlijke ongehoorzaamheid? Staken is een daad die, in de context van onzekere en onregelmatige werkomstandigheden, niet alleen leidt tot het verlies van een dagloon, maar ook ernstigere gevolgen kan hebben.

Van de vele verklaringen zijn er drie het meest overtuigend: too little, too late en omwille van de foute redenen.

Te laat

Ten eerste komt het decreet te laat. De regularisatie is een uitzondering op de norm, want ze is opgezet als een noodmaatregel om de gevolgen van de uitbraak van het nieuwe coronavirus aan te pakken. Het voorkomt op die manier een mogelijke toekomstige regularisatie wanneer er géén buitengewone omstandigheden zijn.

In feite heeft COVID-19 geen nieuwe omstandigheden gecreëerd. De marginalisatie, de segregatie, het geweld, de onzichtbaarheid, het risico en de precaire situatie waarin honderdduizenden migrantenarbeiders leefden en werkten, werden net geïntensiveerd door de coronacrisis. Ze bestonden al lang voor de wet markets van Wuhan wereldwijd bekend werden. Volgens het rapport van 2018 van het Osservatorio Placido Rizzotto zijn deze arbeiders met meer dan 400.000.

Wat COVID-19 heeft bewezen is het nauwe verband tussen het besmettingsgevaar en de sociale, juridische, economische en gezondheidsomstandigheden waarin mensen leven. Bovendien toont de crisis aan dat de migrantenarbeiders tegelijkertijd een essentiële en opofferende rol hebben in het Italiaanse voedselsysteem.

Zoals in de meeste landen van de wereld werden de arbeiders in de landbouw bestempeld als ‘essentieel’ en gaven ze een land in lockdown te eten. Tegelijkertijd adviseerde de Italiaanse regering om een sociale afstand te houden, zorgvuldig de persoonlijke hygiëne te verzorgen, drukke plaatsen te vermijden en thuis te blijven als er zich symptomen voordoen.

Maar het dagelijks leven van deze werknemers bestaat uit geïmproviseerde sloppenwijken (die ze getto’s noemen), overvolle vrachtwagens om naar het werk te pendelen en gebrek aan stromend water en sanitair. Werken is een noodzaak om gezinnen in de landen van herkomst te onderhouden. In de meeste gevallen ontbreken documenten en is er angst om gerepatrieerd te worden als ze naar een ziekenhuis zouden gaan (die trouwens vaak te ver weg zijn om te kunnen raken).

Het nieuwe coronavirus heeft geen duizenden mensen in de getto’s geplaatst. Maar het heeft wel bewezen dat de Italiaanse bevolking op een legale wijze in meerdere lagen is georganiseerd.

© Mariusz Smiejek

Te weinig

Ten tweede is het toepassingsgebied van het decreet te beperkt. Het virus heeft de sluier weggetrokken tussen de onverenigbaarheid van enerzijds de menselijke waardigheid en anderzijds de sociale, juridische en economische omstandigheden van de verworpenen der aarde (om politiek filosoof Frantz Fanon aan te halen). Onverenigbaar met de mensenrechten ook, zoals de speciale VN-rapporteur voor het recht op voedsel, Hilal Elver, al had aangehaald twee maanden eerder.

Maar waardigheid noch rechten volstonden om een echte en effectieve “regularisatie” én de noodzakelijke verbetering van de leef- en werkomstandigheden te verkrijgen. De coronapandemie en de Verenigde Naties hebben wel een nieuw licht geworpen op de gênante wortels van het Italiaanse culinaire ‘Made in Italy’. Maar het was niet genoeg om de angst voor de ander en het idee van migranten als wegwerplevens te overwinnen. Ideeën die kenmerkend zijn voor sommige segmenten van de meerderheidscoalitie in Italië.

Het decreet bevat twee sporen voor de regularisatie van landbouwarbeiders, huishoudhulpen en zorgverleners:

  • Een visum verkrijgen is in het eerste geval ondergeschikt gemaakt aan het formaliseren van een bestaande arbeidsrelatie of aan het sluiten van een arbeidscontract gelijktijdig met het indienen van de aanvraag. De duur van het werkvisum hangt af van het contract en kan niet langer zijn dan twee jaar, maar het visum kan wel samen met het contract worden verlengd. De aanvraag wordt ingediend door de werkgever en kost 400 euro (het equivalent van 20 werkdagen voor veel arbeiders in de landbouw vandaag). Terwijl meer dan 50 procent van de landarbeiders minder dan 50 dagen per jaar werkt, volgens Observatorium Placido Rizzotto.
     
  • Een tweede mogelijkheid is een vergunning van zes maanden om een baan te zoeken in een van de bovengenoemde sectoren voor migranten die na 31 oktober 2019 hun recht op verblijf in Italië verloren. Als ze zo’n baan vinden, kunnen ze het visum omzetten in een hernieuwbaar werkvisum voor maximaal twee jaar. In dit geval moeten de migranten zelf de aanvraag indienen en moeten ze 160 euro betalen. Om zeker te zijn biedt het decreet wel een tijdelijke tegemoetkoming en eist het dat alle contracten het minimale loon in de landbouwsector garanderen (tussen 6,71 en 7,79 euro per uur). Maar dat is niet genoeg om de situatie van migrantenarbeiders in de landbouw echt te veranderen.

 

De afgifte van een vergunning en van een langdurige verblijfsduur in Italië worden afhankelijk gemaakt van het sluiten van een contract, en daarom bevrijdt het decreet de migranten niet. Het maakt hen ondergeschikt aan de wil en de contractuele macht van de werkgevers. Dit creëert duidelijk een onevenwicht in de macht, een stimulerende afhankelijkheid en een geleidelijke uitbuiting.

De prijzen voor landbouwproducten zijn laag, het herstel na de coronacrisis is onzeker en grondige inspecties ontbreken. Dat alles maakt het moeilijk voor te stellen waarom werkgevers in de landbouw illegale werknemers zouden willen regulariseren, de kosten voor de aanvraag zouden willen betalen en hogere lonen zouden willen uitkeren.

Aan de andere kant kan het decreet voor de werkgevers een stimulans zijn. Ze kunnen hun poortwachterspositie gebruiken om geld te krijgen van werknemers in ruil voor hun regularisatie, om hen langer te laten werken dan ze aangeven en om te frauderen met het pensioenstelsel.

Om de verkeerde redenen

De migranten staakten ten slotte ook omdat het decreet om de verkeerde redenen kwam. De “regularisatie” is niet bedoeld om mensen te redden van uitbuiting en misbruik. Ze moet arbeiders redden en, heel duidelijk, rekruteren, als motor van de mechanismen van het productieve en reproductieve kapitalisme, dat door COVID-19 en de tijdelijke sluiting van de grenzen verstopt is geraakt.

Wanneer landarbeiders protesteren en de staat vragen om mensen te redden, niet wapens, creëren ze bruggen van solidariteit. Solidariteit met de duizenden mensen zonder papieren die niet in de landbouw of in de zorg werken en daarom uitgesloten zijn van het decreet. Zij ondervinden hetzelfde geweld door corona, dezelfde onzichtbaarheid. Dat blijkt uit de voorlopige gegevens van een onderzoek dat we momenteel verspreide onder migrantengemeenschappen in het hele land verspreiden.

Migrantenarbeiders worden op het niveau van de productie uitgebuit: ze verdienen heel weinig.

Migrantenarbeiders protesteren voor de zusters en broers die in detentiecentra worden vastgehouden voordat ze gerepatrieerd worden, voor degenen die de mogelijkheid wordt ontzegd om in Italiaanse havens aan te meren en voor degenen die in Libië worden vastgehouden en nooit de Middellandse Zee kunnen oversteken. Zij, de verworpenen der aarde, zijn in staking omdat geen enkele mens illegaal is en omdat de mensheid en de solidariteit voorrang moeten krijgen op winst.

Migrantenarbeiders worden op het niveau van de productie uitgebuit: ze verdienen heel weinig. Velen worden ook beroofd van fundamentele arbeidsrechten zoals zorgverzekering en pensioen- en werkloosheidssteun, zelfs wanneer het land in lockdown is. Zelfs geld overmaken kost een fortuin.

© Mariusz Smiejek

Seizoensarbeiders op Sicilië. ‘Voor honderdduizenden mensen zou een echte regularisatie, onafhankelijk van contracten en werkgevers en zonder beperkingen in de tijd, een radicale verandering betekenen.’

Voedsel is politiek, net als migratiewetten

Deze staking volgt op een reeks acties die de afgelopen tien jaar plaatsvonden. In de betwiste ruimte van voedsel- en migratiebeleid gebruikt ze aantallen en inactiviteit om een sterk, zichtbaar en tastbaar teken te sturen van aanwezigheid, organisatie en solidariteit.

De prioriteit ligt niet bij het redden van mensen, maar bij het bruto binnenlands product en bij het tevreden houden van de consument.

Voor honderdduizenden mensen zou een echte regularisatie, onafhankelijk van contracten en werkgevers en zonder beperkingen in de tijd, in feite een radicale verandering betekenen. Het zou hen versterken in hun onderhandelingspositie met werkgevers, vrij verkeer, toegang tot krediet en diensten en de rechteloosheid waar ze zich in bevinden onder het juk van de Agromafia en illegale gang-mastering (ook gekend als het caporalato-systeem, waarbij landarbeiders illegaal worden geworven via tussenpersonen, red.).

Het decreet geldt enkel voor specifieke sectoren. Of een aanvraag goedgekeurd wordt, is afhankelijk van een regulier arbeidscontract, en de visa zijn ook tijdelijk van aard. Dat alles maakt de menselijke waardigheid en rechten ondergeschikt aan het economisch herstel van de sectoren die leden onder COVID-19.

Het bewijst dat de prioriteit niet ligt bij het redden van mensen, maar bij het bruto binnenlands product (bbp) en bij het tevreden houden van de Italiaanse consument die vers fruit en verse groenten wil. Geregulariseerde werknemers hebben overigens een positieve impact op het bbp, anders dan irreguliere werknemers.

Maar de problemen die migrantenarbeiders in de landbouw ondervinden, gaan verder dan hun status en hebben te maken met het vangen van de juridische, economische en politieke verbeelding.

Deze mensen zijn afhankelijk van een voedselketen waarin de grote retailers miljoenen aan inkomsten genereren. Maar tegelijkertijd krijgen de meeste boeren minder voor hun producten dan wat het hen zou kosten om die te produceren op een sociale en milieuvriendelijke manier. Deze mensen worden geprovoceerd door een politieke context die doordrenkt is van xenofobie en een “oorlog tegen de armen”, als reactie op de aanzienlijke verslechtering van de levensomstandigheden van de mensen.

Nog belangrijker is dat het leven van migranten onzichtbaar en wegwerpbaar wordt gemaakt. Want politiek en kapitaal komen samen wanneer ze een visie op het Italiaanse voedselsysteem vormgeven: het systeem is de producent van mondiale luxeproducten, en niet een complexe interactie van mensen, dieren en de natuur die zowel levende als niet-levende wezens zal voeden en opnieuw voortbrengen.

In een tijd waarin het kapitalisme wil dat aanraking, handen en mensen verdwijnen uit de waardeketen, is de staking van de migrantenarbeiders in Italië niet alleen een oproep tot menselijke waardigheid. Het is een oproep tot sectoroverschrijdende solidariteit om van onderuit rechtvaardige visies op de toekomst op te bouwen rond mensen, voedsel en de planeet.

Foto’s © Mariusz Smiejek

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.