Verhoog de dijken! Alleen voor de rijken?

Helaas, onze kinderen erven het niet van ons zoals wij het van onze grootouders erfden. Door jarenlang tegen beter weten in een onverstandige energiepolitiek vol te houden, grotendeels gebaseerd op fossiele brandstoffen als gas en olie, dreigt dat land zelfs onder te lopen.
Maar de situatie is wat hij is. En in navolging van de eerst Nederlandsee Deltawerken, is het volgens de door Balkennde ingestelde commissie-Veerman (of Deltacommissie), de komende jaren tijd voor Deltawerken-bis; Jarenlange zandsuppletie voor de kust, beter onderhoud van de dijken, enzovoorts, goed voor een investering van ruim een miljard euro per jaar. “Niemand moet bang zijn”, verzekerde voorzitter Cees Veerman zijn landgenoten. Want de situatie als gevolg van de stijgende zeespiegel is volgens hem “niet acuut maar wel urgent”.
Even noodzakelijk, historisch als uitzonderlijk zijn het werk en advies van Delta Commissie II. Het is de logica zelve dat bestuurders “snelheid en daadkracht” aan de dag leggen wanneer serieuze risico’s voor burgers en ’s lands belang aan de horizon opdoemen. Anders handelen zou – opnieuw - getuigen van onverantwoordelijkheid en grove nalatigheid. Aandoenlijk was het daarom ook, hoe politici hardop melden dat op lange termijn werken en in de toekomst kijken apolitiek is. Andere tijden, andere mores? Lange termijn, het is iets waar groene politici altijd al van uit gaan. Neemt niet weg dat bescherming van de kust van de Panne tot Knokke-Heist bij een stijgende zeespiegel vermoedelijk ook geen overbodige luxe zal zijn? Naast discussies of dit nu de Vlaamse of Belgische kust moet heten, hoorde we nog niet over dit feit.
Maar er is een ander feit dat een beetje ondersneeuwde bij de opwelling van Nederlandse ernst en nationale trots: klimaatverandering, de directe aanleiding voor de aanstaande Deltawerken, is voor miljoenen ver weg levende mensen wel degelijk een reden “om bang te zijn”. Het laaggelegen Bangladesh bijvoorbeeld, heeft geen miljard euro per jaar om dijken te versterken. Ze hebben amper genoeg te eten, om van dijken maar te zwijgen. Gaan de Lage Landen zich - misschien geheel conform de nationale discipline navelstaren – de komende jaren zelfgenoegzaam verschuilen achter veilig opgehoogde dijken?
Het is zo cynisch, dat het niet prettig is om te horen: mensen in straatarme landen als Bangladesh, Sudan of in de Pacific, die het zwaarst getroffen worden door de gevolgen van klimaatverandering, hebben zelf het minst bijgedragen tot de opwarming van de atmosfeer. Het kan niet vaak genoeg herhaald worden.
En het zal de komende jaren herhaald worden. Want in tegenstelling tot Nederland of Vlaanderen is de situatie in de genoemde landen wel degelijk acuut. Een deel van het conflict in het Sudanese Darfur is gelieerd met verwoestijning en een gebrek aan land, hetgeen weer gelieerd is met klimaatverandering.
Afgelopen weel gebeurde in New York ook iets historisch: een groep kleine eilandstaten vroeg middels een resolutie aan de VN Veiligheidsraad om klimaatverandering te erkennen als een internationale bedreiging van vrede en veiligheid. En dus een zaak voor de VN Veiligheidsraad. De eilandstaten zoeken momenteel steun voor hun resolutie. (zie www.islandsfirst.org)
Of wat dacht u? Enkele van deze eilandstaten - Maldiven, Marshall Islands, Micronesia, Nauru, Palau, Solomon Islands, Seychellen, Tuvalu, Samoa, maar ook Filippijnen en Papua Nieuw Guinea -  zijn nu volop bezig met noodmaatregelen of evacuatieplannen omdat ze al jarenlang hun grondgebied stukje bij beetje zien verdwijnen of verzilten, door een stijgende zeespiegel. Verzilting van drinkwater en landbouwgrond, zullen de komende jaren grote groepen klimaatvluchtelingen opjagen. Wie van de rijke landen staat er klaar om deze mensen de status van vluchteling te geven? Zelfs bij een mede door hen opgewekte vluchtelingenstroom uit Irak doet het westen al moeilijk.
President Remengesau van het eiland Palau in de Pacific zei onlangs: “Palau verloor al een derde van zijn koraalrif door veranderde weersomstandigheden, gelieerd aan klimaatverandering. We verloren ook het grootste deel van onze landbouwproductie door droogte en extreem hoogwater. Dit zijn geen theoretische vaststellingen, we verliezen onze middelen van bestaan. Voor eilandstaten is de tijd op. En ons lot biedt misschien een uitzicht op uw eigen toekomst en de toekomst van onze planeet.” 
De desperate actie van de eilandstaten is geen fait divers. Het geeft aan dat de rijke landen door de historische CO2-vervuiling ook een historische plicht hebben om niet alleen hun eigen dijken te verhogen; Maar ook urgent antwoorden moeten formuleren op de enorme problemen die ze veroorzaakt hebben met hun historische CO2-uitstoot.
De ngo Oxfam formuleert het in een afgelopen week verschenen rapport ‘Climate Wrongs and Human Rights’ als volgt: ‘Door klimaatverandering niet urgent aan te pakken, schenden rijke landen de mensenrechten van miljoen armen.’  Amper 14 procent van de wereldbevolking uit 23 rijke landen zijn verantwoordelijk voor 60 procent van de uitstoot van broeikasgassen sinds 1850. En vandaag is dat nog steeds 40 procent, waarmee Oxfam stelt dat de rijke landen in 1992 al afspraken maakten om dit omlaag te krijgen, maar we weten allemaal dat de aanpak niet bijster kordaat is geweest.
Wat er moet gebeuren? Veel en dan liefst in eerste instantie op Europees niveau. We doen een greep: een geharmoniseerde, Europese duurzame energiepolitiek naar analogie van het vijftig jaar oude Euratom verdrag ter promotie van kernenergie; Er bestaat al een concreet plan en een naam voor zo’n agentschap Erene: ‘European Community for Renewable Energies’  (Europese Gemeenschap voor Hernieuwbare Energie’). Ontwikkelingslanden op grote schaal helpen met duurzame technologie en middelen om de landbouwproductie te bevorderen; Het zijn overigens ook aanbevelingen die VN secretaris-generaal Ban Ki-Moon herhaaldelijk doet in zijn rapport over de VN-Millenniumdoelstellingen, dat hij op 11 september in New York presenteerde. En tot slot, in het kader van een geharmoniseerd Europees asielbeleid, nu al nadenken over een officieel statuut voor klimaatvluchtelingen.
Voor miljoenen mensen dreigt de komende jaren een situatie die vergelijkbaar is met oorlog. We kunnen ons helaas niet van de indruk ontdoen dat de urgentie achter de dijken van welvaart nog altijd niet echt doordringt. De resolutie van de kleine eilanden is nog maar eens een wake up call. Misschien kunnen de goede vrienden Leterme en Balkenende premiers der Lage Landen, verdedigers van de mensenrechten ervoor ijveren dat de EU deze resolutie ook steunt? Canada, Turkije, Nieuw-Zeeland en Oostenrijk deden dat al.      
Bart Staes en Kathalijne Buitenweg, Beide lid van het Europees Parlement voor de Groenen