Een bos waar je alles kan eten

Naast het speelplein van basisschool De Tandem in Sint-Kruis in Brugge ligt een onaangeroerd, braakliggend terrein. Hier en daar zie je kleine plantjes met een stok voor steun waaraan een kaartje met de naam van het gewas hangt.

‘Dit is het voedselbos’, zegt Anke Desender, vormingsconsulente van CVN, de afdeling van Natuurpunt die vormingen en opleidingen organiseert.  ‘De bedoeling is om kinderen op een toffe manier in contact te brengen met de natuur en een plaats te creëren waar buren en geïnteresseerden elkaar ontmoeten en eten kunnen plukken.’

‘Er zijn zoveel planten die wij als onkruid zien maar die eigenlijk eetbaar zijn’, zegt Anke Desender. Zevenblad bijvoorbeeld, een plant met zeven bladen per stengel en kleine witte bloemetjes, werd door de Romeinen naar België gebracht. De soldaten gebruikten de plant als voedsel. De plant kan gebruikt worden in pesto en als een soort spinazie.

Permacultuur

Het voedselbos is een vorm van duurzame landbouw die uit de permacultuur komt, dat de bedoeling heeft om de leefomgeving ecologisch duurzaam en economisch stabiel te maken. Permacultuur wordt gebruikt om voedsel op een ecologische manier te telen, landschappen te herstellen en waterdoorloop te verbeteren.

Het voedselbos is ook een complex ecosysteem waarbij er geprobeerd wordt zoveel mogelijk nutsplanten te voorzien. ‘De meeste bomen, struiken en planten zijn eetbaar. Net als in een natuurlijk bos is er geen kunstmest nodig en zijn er weinig technische ingrepen of arbeid vereist,’ zegt Anke Desender.

Elke plant vertelt iets over de bodem. ‘De wilg groeit het beste in een vochtige bodem, wat betekent dat je op die plaats best ander gewas plant die ook van vochtige grond houdt.’

De brandnetel is alom gehaat in de tuin, maar is wel een indicator dat de bodem vol nitraat zit, wat de belangrijkste voedselbron voor planten is. ‘Het is dus een zeer nuttige plant’, zegt Anke Desender. Zo wordt de plant gebruikt als natuurlijke meststof.

Voedselbos als muze

Het voedselbos ziet er als een wildernis uit met kronkelige paadjes, dit omwille van esthetische en educatieve redenen. ‘We willen mensen inspireren.’ Het eten dat in het bos groeit, wordt gebruikt in de kookcursussen. ‘We tonen bijvoorbeeld dat kleefkruid heel lekker is in pannenkoekendeeg.’

De bedoeling van de opleidingen is niet enkel om kennis over te dragen. ‘Het is heel belangrijk dat dit voedselbos samen geplant en aangelegd wordt.’ Natuurpunt wil dat het voedselbos gedragen wordt door de hele buurt. ‘Daarom is iedereen welkom om voedsel te komen plukken.’

De cursisten maken het voedselbos in enkele werkdagen. Volgende herfst zullen zelfs een paar bomen oesterzwammen hebben. ‘Dat idee kwam van een van de cursisten’, zegt Anke Desender. 

Huidige landbouw belemmert vruchtbaarheid

Volgens Anke Desender is de hedendaagse manier van landbouw slecht voor de vruchtbaarheid van de grond. ‘Afgezien van monocultuur beschadigt die de gronden sterk door het gebruik van zware machines.’

‘We werken samen met de natuur in plaats van er tegen in te gaan’

‘De tractors ploegen de aarde open waardoor de vruchtbare grond meegenomen wordt door de lucht. Bovendien volgen de vogels de tractors en halen al het bodemleven zoals bodemkevers en wormen, die zorgen voor vruchtbaarheid, uit de omgeploegde grond.’

Het voedselbos doet het anders. Er wordt geplant zonder dat de bodem omgeploegd wordt. ‘We werken samen met de natuur in plaats van er tegen in te gaan. Mollen of konijnen worden er ook helemaal niet gezien als een probleem’, zegt Anke Desender. 

De mol is zelfs een bondgenoot. Hij maakt de grond los en maakt plaats om nieuwe gewassen te planten. ‘Als we iets nieuws willen planten, moeten we gewoon het zand uit de molshoop halen,  daar vinden we dan een mooi gaatje om een nieuw gewas te planten’, zegt Anke Desender.

Kinderen vinden het geweldig

De leerlingen van de basisschool De Tandem zijn zeer enthousiast over het programma. ‘Ze hebben al kampen gebouwd rond het terrein.’ Om het voedselbos nog aantrekkelijker te maken voor de kinderen zijn er veel bessen geplant.

‘Op de hoek hebben we veel braambessenstruiken geplant. Zo wordt het daar overwoekerd en kunnen we een tunnel bouwen waar de kinderen door kunnen kruipen.’ Op de open plek komen boomstronken die dienen als zitjes voor de kinderen die er les krijgen over het bos.

In het midden van het bos is een toren gebouwd met stenen. ‘Dat is de aardbeientoren.’ De aardbeien groeien aan de zijkanten en in het midden kan de compost verzameld worden. ‘Later gaan we er ook pompoenen planten.’

Het voedselbosconcept wint aan populariteit in heel Vlaanderen. ‘Er zijn veel mensen bezig met zo een bos op poten te zetten. We willen de mensen samenbrengen die er nu al mee bezig zijn’, zegt Anke Desender.

Volgend jaar komt er ook een voedselbos in Assebroek bij Brugge naast een belevingshoeve voor mensen met en zonder beperkingen. ‘Het initiatief komt van de ouderraad van de naburige basisschool.’