Poetin-generatie: ‘Als mensen zoals wij allemaal vertrekken, zal de verandering nooit komen’

Ik dacht dat ik gewoon wat activisten zou interviewen. Maar dan begon German te spreken. Eerst ging het een uur lang over de gebruikelijke zaken waar alle activisten over beginnen: waarom ze deelnamen aan protesten, hun politieke opvattingen.

Maar dan vroeg ik: ‘En je ouders? Hoe denken zij over Rusland en jouw activisme?’

- ‘Nooit een vader gehad, en met mijn moeder spreek ik niet’.

Dat was het korte en droge antwoord. Ik was met verstomming geslagen. Maar tegelijk dacht ik: goed, hierop moet ik verder gaan.

- ‘Zou je iets willen vertellen over je kindertijd?’

- ‘Waarom wil je al deze dingen eigenlijk weten?’, vroeg hij.

Ik begreep dat mijn persoonlijke vragen hem verbaasden. Dit soort interviews zijn niet makkelijk. De meeste mensen denken dat je het enkel over politiek wil hebben. Of willen het zelf enkel daarover hebben omdat ze niet per se een inkijk willen geven in hun verleden en hun diepste emoties. Dus moet je eerst hun vertrouwen winnen.

De interesse die je als journalist oprecht voelt, moet je ook echt tonen.

Voor we verder gingen, zei ik dus aan German: ‘Als ik mensen interview, wil ik hen ook echt leren kennen. Dat is natuurlijk moeilijk op een paar uur. Maar als je een land wilt leren kennen, moet je de mensen en hun levens begrijpen, niet alleen de politiek. Politiek kan je in een boek lezen, maar om de mensen te leren kennen, moet je naar Rusland komen en lange gesprekken hebben.’

Dat vond hij bewonderenswaardig. En toen ging een hele wereld voor me open.

Ik had er geen benul van dat er in de massaprotesten van maart en juni 2017 zulke woelige levensverhalen aanwezig waren. Zonder die levensverhalen te kennen, hebben we geen idee van wat die protesten echt betekenen.

Wie zijn deze jongeren écht? Zij zijn de generatie die werd opgevoed door ouders wiens leven over een achtbaan ging tijdens de crisis van de chaotische jaren ’90. Hun levens zijn meteen ook het raam op de recente geschiedenis van Rusland die deze protesten verklaart.

Andersdenkende jongeren werden onder het communisme “stilyagi” genoemd, de hipsters van de Sovjetunie. Ook in 2017 ontmoet ik heel wat Russische jongeren die, wegens hun afwijkende levensstijl, ervan beschuldigd worden “het vaderland te verkopen”.

De jongeren zelf kenden vanaf hun “jaren des onderscheids” geen andere staatsleider buiten Poetin, en ook de gezichten van de zogenaamde systeemoppositie zijn al een kwarteeuw dezelfde. En elk van hen gaat daar anders mee om.

Uiteindelijk deed ik een tiental diepte-interviews met verschillende jongeren. Het viel me op dat de meesten een moeilijke kindertijd hadden gehad en “anders” waren. Het deed hen zoeken naar een nieuwe thuis, die ze vonden in het verzet. Toevallig bezochten we in The Garage, een cultureel centrum in Moskou, de tentoonstelling over “stilyagi”. Andersdenkende jongeren werden onder het communisme “stilyagi” genoemd, de hipsters van de Sovjetunie. Het waren jongeren die zich niet conformeerden aan de politiek correcte mening en levensstijl. Ze maakten illegale kopieën van verboden Amerikaanse jazzplaten.

Media en politiek stelden hen voor als lui, tegenover de “hardwerkende” Sovjetbevolking.

In 2017 ontmoet ik heel wat Russische jongeren met psychologische problemen of uit problematische gezinssituaties. Velen voelen zich anders dan de mainstream en kregen daarom te kampen met sociale uitsluiting. Ze worden ervan beschuldigd, soms door hun eigen ouders, “het vaderland te verkopen”. Dat maakt hen vatbaar voor tegenculturen en oppositiepolitiek, maar het anders-zijn is vaak het vertrekpunt.

De zware prijs die deze jongeren betalen, in hun persoonlijke leven, in hun familie, voor hun eigen welzijn, is niet te onderschatten.

Maar ook Rusland betaalt een prijs, als land, als samenleving. ‘Recent onderzoek wees uit dat 25% van de jongeren wil emigreren’, zegt activist Oleg Kozlovsky, die in zijn dertiger jaren al behoort tot de oude garde activisten.

‘Vooral de meest actieve mensen, want zij dromen van verandering en raken gedemotiveerd als die niet komt. Afwijken van de norm is zwaar in Rusland. Je voelt dat je niet dezelfde basiswaarden deelt of een vreemd lichaam bent dat niet wil of kan meedraaien in de machine. Maar ooit zàl Rusland veranderen. En als mensen zoals ik allemaal vertrekken, zal die dag nooit komen.’

Camera: Mashid Mohadjerin
Deze video kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.