'De DRC is nu politiek stabiel en de veiligheidssituatie is verbeterd'

Dat is letterlijk wat president Zuma van Zuid-Afrika op 25 juni 2017 zei aan zijn Congolese ambtsgenoot Kabila. Lees even mee hoe we die “stabiliteit en veiligheid” hier in Noord-Kivu de afgelopen week hebben beleefd.

  • Sociale media Gewonde scholieren worden geëvacueerd vanop het staatsexamen na de aanval op Beni Sociale media
  • Sociale media Gesneuveld ondanks de bescherming van het heilige water Sociale media
  • © Ivan Godfroid Guy Callebaut met een vertegenwoordiger van een coöperatie, Burgemeester van Beni, Nyonyi Bwanakawa en zaakvoerder Dimitri Moreels © Ivan Godfroid

De afspraak met mijn collega was dat we maandagochtend om 7 uur ’s ochtends zouden vertrekken naar onze werkafspraak in Lume. Door de herhaalde schietpartijen tussen leger en maï-maï op de hoofdweg Butembo-Beni, ter hoogte van Kabasha, de week voordien, kozen we ervoor om de binnenweg te nemen naar Kasindi, via Karuruma.

Om halfzes schrok ik evenwel al wakker in mijn bed. Ik had duidelijk horen schieten. De knallen hielden aan, sommige waren harder dan gewoon geweervuur. Het dreigende geluid kwam regelrecht uit de richting van de gevangenis. Ik begreep het meteen: de aangekondigde aanval op de gevangenis was ingezet.

Gauw het bed uit, de radio aan, posten scannen om te horen wie duidelijke info uitzendt. De whatsapp-groep van ons team draaide ook meteen op volle toeren. Langzaamaan begon te dagen hoe de vork precies in de steel zat: een niet al te wakkere soldaat had joggende mannen aangezien voor aanvallers en was wild in het weg beginnen schieten. Het vlakbij gelegen MONUSCO-kamp dacht dat die schoten van de lopende mannen kwamen en was overtuigd van de lang gevreesde aanval. Dus zetten ze ook hun geschut in. Zonder duidelijk doelwit. Minutenlang. Gelukkig heeft hun wildvuur geen slachtoffers gemaakt, enkel materiële schade aan enkele huizen.

De burgemeester liet rondroepen dat alles onder controle was, maar over de ware toedracht van de schietpartij kwam nooit een officieel communiqué.

Maar goed, wij konden wel de baan op, zij het met een paar uur vertraging. De boeren aan de voet van het Ruwenzorimassief waren heel blij ons te zien opdagen, en waren klaar voor een intensieve vorming om hun nieuwe rol als onlangs verkozen leden van de raad van bestuur van de koffie-coöperatie Kawa Kanzururu op te kunnen nemen.

Nieuwe aanval op Beni

Drie dagen later, op donderdag, terwijl de ochtendsessie van onze vorming al was aangevat, sijpelden berichten binnen over een aanval op de stad Beni, op 55 km afstand. Twee verschillende fronten werden geopend door maï-maï. Een lokale radio zou tijdelijk bezet geweest zijn, maar hernam zijn uitzendingen snel. De groep die trachtte het stadhuis in te palmen werd uit elkaar geschoten: naar schatting dertien maï-maï verloren er het leven, maar ook 3 soldaten, 2 politiemannen en 5 burgers.

Een granaat vernielde een deel van het dak van een school vlakbij het gemeentehuis, waar laatstejaars vier dagen lang deelnamen aan het jaarlijkse staatsexamen dat hun middelbaar onderwijs afsluit en toegang verleent tot hoger onderwijs. Verschillende leerlingen werden gewond. Het trauma dat de tieners hebben opgelopen moet verschrikkelijk zijn. De burgemeester riep de evaluatoren dan ook op om de examens van de leerlingen van Beni minder streng te beoordelen. Enkele scholieren hebben zelfs de laatste dag niet meer kunnen deelnemen uit pure angst, en worden dus bij voorbaat uitgesloten.

Angst is ook wat de volgende dagen de stad beheerste. Zowel vrijdag als zaterdag was er een soldaat die zijn lader leegschoot op vermeende aanvallers. Hij was dronken of gedrogeerd, verklaarde de overheid zonder verpinken. Ik zou als overheid diep beschaamd zijn zo publiekelijk te moeten toegeven dat ze niet in staat zijn om hun uniformdragers onder controle te houden.

Rebellen

Ook elders in de regio blijft de toestand zeer precair. In Kaseghe, ten zuidwesten van Butembo, verloren eergisteren een soldatenvrouw, twee soldaten en vier maï-maï het leven bij een gewapend treffen. En zo blijven de media dag na dag, zonder ophouden, overspoeld worden door zovele zinloze doden. Terwijl ik dit schrijf verschijnt nog het levenloze lichaam van een jonge vrouw op de sociale media, vanochtend gevonden in Beni met verminkte schedelpan en aangezicht.

Nooit eerder liepen de spanningen zo hoog op, op zovele plaatsen tegelijk. Er zijn nogal wat aanwijzingen dat verschillende gewapende groepen elkaar hebben gevonden en hun krachten bundelen. Ze bedienen zich daarbij evengoed van de sociale media, getuige hiervan een filmpje waarin een welbespraakte aanvoerder van zwaarbewapende maï-maï zijn mannen toespreekt dat hun enige doel voortaan nog is om Kabila af te zetten omdat er geen andere weg meer is.

Anderzijds werden recente aanvallen opgeëist door een nieuwe rebellie, die zichzelf, volgens hun woordvoerder John Mangaiko, de Mouvement National pour la Révolution noemt. Het is heel moeilijk een precies zicht te krijgen op hun ware bedoelingen. Mangaiko heeft een verleden bij de M23, wat meteen suggereert dat de coalitie breder zou zijn dan de maï-maï groepen en de ADF-NALU-rebellen, maar evengoed opnieuw vroegere Tutsi-rebellen insluit die zich in Oeganda schuilhielden.

Dat voedt dan weer de speculatie dat de weerstand tegen Kabila alleen maar de façade is van hun drijfveer. Hij heeft er natuurlijk wel toe bijgedragen dat dit argument erg geloofwaardig overkomt. Op geen enkele manier laat hij een democratische machtsoverdracht toe, dan valt het wel te begrijpen dat een moegetergde bevolking bij gebrek aan andere perspectieven uiteindelijk naar de wapens grijpt.

Verenigde Republiek van de Kivus

Maar hun militaire uitrusting wekt verwondering. Het is quasi onmogelijk dat een rebellengroep zichzelf zo goed kan bewapenen zonder de steun van vermogende broodheren. Alle ogen zijn op buurman Museveni van Oeganda gericht, die ook in het verleden steeds in de verleiding kwam om een machtsvacuüm in Congo zelf te gaan invullen met bondgenoten die hem royaal laten meegenieten van de plundering van de natuurlijke rijkdommen. De vorige keren was Rwandees president Kagame de voortrekker. Maar omdat die voor verkiezingen staat waarvan de uitslag al op voorhand vaststaat, kan hij zich op dit moment niet permitteren zijn geloofwaardigheid ook nog op andere manieren te grabbel te gooien.

Opnieuw duikt ook het spook van de afscheiding weer op: de aanhangers van die analyse denken dat het uiteindelijke doel is om het royaal over natuurlijke rijkdommen beschikkende oosten van Congo af te scheuren van het vaderland en de Verenigde Republiek van de Kivus uit te roepen. Dat zou dan meteen een satellietstaat van de begerige buren worden. Sommigen gaan zelfs zover in hun fantasie dat ze Kabila daar president zien van worden, als hij dan toch geen president van Congo kan blijven. Wat hem medeplichtig zou maken aan de secessie.

Normaliteit

Beeld je in hoe het aankomt als in die verdwazende spiraal van gewelddadig en politiek opbod, plots een uitnodiging in mijn inbox valt, om zaterdag in Beni de plechtige uitreiking te komen bijwonen van certificaten aan cacaoboeren. Hoe compleet anders is dit signaal! Hoe sterk is de heimwee naar normaliteit, die de uitnodiging oproept!

Ik moet er niet lang over nadenken. Ik besluit om vanuit Lume via Beni naar Butembo terug te keren, er wel steeds zorg voor dragend om bij elke verplaatsing uitgebreid te polsen of de weg vrij is en er geen gevaar dreigt.

En jawel hoor, alles verloopt probleemloos. Ook de normaliteit kan dus nog in Congo. De enige afwijking tijdens de plechtigheid was dat de burgemeester twee uren te laat kwam opdagen, maar hij had dan ook wel een erg goed excuus: de veiligheidsraad van de stad Beni had veel meer tijd nodig gehad dan voorzien om de chaos van de voorbije dagen te analyseren.

Huzarenstuk

COPAK is een agribusiness van de Belgische investeerder Dimitri Moreels, jawel, zoon van…
Met de conceptuele steun van Guy Callebaut van ExChange heeft zijn bedrijf op een jaar tijd samen met de landbouwkundigen van 7 landbouwcoöperaties, verenigd in een unie SYCOODEP, 8.000 boeren een dubbel keurmerk bezorgd: UTZ en biologische teelt. Een achtste coöperatie is er voorlopig niet bij omdat de inspecteurs het niet aandurfden tot daar te gaan wegens onveiligheid. Maar dit is voorwaar een huzarenstuk te noemen! Samen staan de boeren in voor de toelevering van 2.000 ton cacao per jaar en COPAK zorgt voor de export naar Europa. Dat is een aanzienlijk deel van de nationale productie die ergens boven de 20.000 ton per jaar ligt.

© Ivan Godfroid

Guy Callebaut met een vertegenwoordiger van een coöperatie, Burgemeester van Beni, Nyonyi Bwanakawa en zaakvoerder Dimitri Moreels

Dit zal zeker ook bijdragen tot de normalisering van de handel: vandaag gaan al te grote hoeveelheden landbouwproducten illegaal de grens over naar buurland Oeganda. Zelfs soldaten van het regeringsleger zijn betrokken bij deze smokkelpraktijken. Er is geen twijfel over, dat ook dergelijke landbouwrijkdom de ogen uitsteekt van de buurlanden. Nu al bestaat een belangrijk aandeel van hun landbouwstatistieken eigenlijk uit genationaliseerde producten uit Congo. Heel die handel nu zien regulariseren in Congo is hun schrikbeeld, want het makkelijk geld verdienen op de kap van de buren zal verdwijnen.

Deksel op de neus

Je zou dan minstens verwachten dat de Congolese overheid hiervan de opportuniteit inziet en haar waanzinnige systeem van overbelasting zou herzien om het concurrentievermogen van de eigen producenten te ondersteunen. Maar dat blijkt blijkbaar alsnog voor hen niet tot de verworven inzichten te behoren.

Ze krijgen dan ook van de cacao-uitvoerders het deksel op de neus: met zijn allen zijn ze overgegaan tot een betaalstaking van de nodeloze belasting, opgelegd door de nationale koffiedienst ONC. De landbouwwet van 2011 stelt nochtans expliciet dat uitvoer van landbouwproducten vrij is van heffingen. Waar de staat er niet in slaagt haar eigen wetten te respecteren, is dit het soort burgerlijke ongehoorzaamheid dat een verschil kan maken.

En als de uitspraak van Zuma nu ook nog eens waarheid zou mogen worden in plaats van diplomatieke omzwachteling, dan zou Congo in de kortste keren de nummer één van Afrika worden.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.