De ‘spirit’ van Jair Messias Bolsonaro

De verhoopte overwinning voor Lula in de eerste ronde van de Braziliaanse verkiezingen begin oktober kwam er niet. Nu moeten de Brazilianen kiezen tussen hem en huidig president Bolsonaro, die hoger scoorde dan verwacht. Hij wordt in het zadel gehouden dankzij drie belangrijke machten, weet blogger Luc Vankrunkelsven.

Velen verwachtten dat de Braziliaanse presidentskandidaat Lula in de eerste ronde al verkozen zou zijn. Maar hij haalde niet de verhoopte meerderheid die een tweede ronde overbodig moest maken. Bovendien haalde tegenstander en huidig president Bolsonaro meer dan 40%, wat meer is dan de opiniepeilingen voorspelden. Op zondag 30 oktober volgt daarom een tweede ronde die moet beslissen wie de volgende leider van Brazilië wordt.

Lees ook

Brazilianen moeten kiezen tussen democratie en dictatuur

De uitslag verraste en toch ook niet. Wat in 2018, maar ook nu, gebeurde, staat in lijn met de fascistische traditie van de jaren ‘30. In Brazilië werd toen erg gedweept met Hitler en Duitsland. Heel wat priesters maakten deel uit van die beweging. Sindsdien bleef de fascistische beweging een onderstroom in de Braziliaanse samenleving.

Maar de wortels ervan gaan nog veel verder terug. Sinds de stichting van de Braziliaanse republiek op het einde van de 19de eeuw prijkt Ordem e Progresso op de vlag. Orde en vooruitgang is het devies dat de Messias, zoals Bolsonaro door zijn aanhangers ook wel wordt genoemd, alvast niet heeft opgevolgd.

Drie machten

Ondanks alle leugens, corruptie en tegenstrijdigheden wordt Bolsonaro door drie machten in het zadel gehouden. Dat zijn de agrobusiness, het leger en de Pinksterkerken.

Die laatsten werden in de jaren ‘70 vanuit de Verenigde Staten geïmporteerd om de opkomende bevrijdingstheologie te dwarsbomen. De “theologie van de voorspoed” (ofwel: van het geld) wordt er tegenover geplaatst. Cynisch genoeg zijn veel arme mensen aangesloten bij deze bizarre kerken.

Bolsonaro idealiseert de militaire dictatuur, die van 1964 tot 1985 liep, en verheerlijkt de folteringen die toen werden voltrokken. Het leger kwam met zijn aantreden vier jaar geleden dan ook via de voordeur weerd binnen. 3000 militairen zitten in de administratie en meer generaals werden als minister aangesteld dan het geval was aan het begin van de dictatuur. Militairen zijn één van de weinige beroepsgroepen die recent nog een hoger loon kregen. Zij kiezen dus voor goeroe. 

De agrobusiness moet geen belasting betalen op pesticiden. Bijgevolg kan overvloedig gif vanuit vliegtuigjes gespoten worden.

In de hele Braziliaanse maatschappij zit de agrobusiness verweven. Vooral in het federale parlement bezit het grote macht. Decennialang kon het zichzelf zo goed bedienen met subsidies en milieuwetten door het congres krijgen is in Brazilië een moeilijke zaak.

Een voorbeeld daarvan is de wet Kandir uit 1996. Die staat ten dienste van de agrobusiness en zorgt ervoor dat er geen uitvoertaksen betaald moeten worden voor onder meer soja, bestemd voor Europa en China. Dat maakt de Braziliaanse soja de goedkoopste ter wereld omdat sinds 1962 ook in de Europese havens geen heffing moet betaald worden.

Dezelfde wet bepaalt ook dat de agrobusiness geen belasting moet betalen op pesticiden. Vanuit vliegtuigjes kan daardoor overvloedig gif gespoten worden over de velden. Maar dat gif komt ook op scholen, woonwijken, enzovoort terecht. Vaak is het gif dat in Europa - ook in België - wordt geproduceerd, maar in de Europese Unie niet in de landbouw mag worden gebruikt. Wel mag het worden geëxporteerd, bijvoorbeeld naar Brazilië.

Vrijheid

In september heeft de agro-industrie nog zwaar gelobbyd. Verschillende bedrijven uit de zuidelijke deelstaat Santa Catarina schreven een open brief aan de kiezers. Die werd ondertekend door de presidenten van alle afdelingen van de agronegócio van Santa Catarina (onder meer Aurora-Coop, naast 9 andere bedrijven).

Vaak wordt in die brief over democratie gesproken, maar deze bedrijven zijn de eersten om die democratie uit te hollen. Aan Bolsonaro’s slogan “God Familie en Vaderland” voegen zijn nog “Vrijheid” toe.

Maar de ondertoon van de brief is ingehouden fascistisch. Diezelfde industrie maakte het leven zuur van de gouverneur van Santa Catarina omdat hij een belasting wilde heffen op pesticiden. ‘Wij hebben de vrijheid om kosteloos gif te spuiten’, vindt de industrie.

‘Bolsonaro heeft de geesten schoongemaakt’, wordt in Brazilië gezegd. De waarheid van hun Messias Bolsonaro is hun enige waarheid. Zo volgen hem zonder discussie.