No a la mineria!

Dertien februari was een belangrijke dag voor de inwoners van de prachtige bergstreek van San Marcos, Guatemala. Ze brachten hun stem uit over een project van Montana Exploradora, de dochteronderneming van het Canadese mijnbouwbedrijf Goldcorp. Dit bedrijf, dat in andere Latijnsamerikaanse regio’s zich al van een niet zo fraaie kant heeft laten zien, heeft van de overheid een concessie gekregen om het gebied te beginnen exploreren. De multinational heeft al een operationele mijn in een aangrenzend gebied, in de gemeentes van San Miguel Ixtahuacán en Sipacapa. Na heel wat  problemen en conflicten met de plaatselijke bevolking, werd dit project via een volksraadpleging quasi unaniem verworpen. Onder het mom van allerhande juridisch-spitstechnologische argumenten wordt deze beslissing resoluut genegeerd. Iedereen die een poging onderneemt om hiertegen in te gaan, speelt met vuur. De mijn staat onder strenge bewaking van Israëlische beveilingsfirma’s. Als een plaatselijke bewoner in de buurt probeert te komen, wordt die geschaduwd en geregistreerd. Doodsbedreigingen door ‘onbekenden’, optredens van plaatselijke politie en allerhande informanten doen de rest. De ochtend van de volksraadpleging in Concepción werden nog maar eens twee mannen uit San Miguel uit hun bed gelicht en afgevoerd naar de gevangenis van San Marcos. Niemand lijkt hier nog echt van op te kijken. Business as usual… Maar in Concepción is er nog geen mijn, dus misschien is er nog een kans dat dit niet herhaald wordt. Daarom kijkt iedereen vol spanning uit naar de gevolgen van deze volksraadpleging. Zal de beslissing van de bevolking met hetzelfde gemak kunnen worden opzij geschoven? Kan het bedrijf dit een tweede keer maken?

Mijnbouw is een belangrijk thema in Guatemala. De overheid heeft het grootste deel van het land in concessies afgestaan aan een paar multinationals, die volop bezig zijn het land te ‘strippen’. De problemen zijn legio: mensen worden van hun land verdreven, ganse gebieden leeggehaald, gevaarlijke stoffen zoals cyanide blijven achter in het gebied, het grondwaterpeil daalt en rivieren worden vervuild. En de winst? Eén procent blijft in Guatemala. De rest gaat naar de moederbedrijven in Canada. Te mooi om waar te zijn.

De consulta

Op zes weken tijd zijn alle burgemeesters van de dorpen van Concepción Tutuapa, vertegenwoordigers van inheemse groepen en 120 nationale en internationale observatoren opgetrommeld om deze volksraadpleging te organiseren. Iedere observator krijgt een dorpje toegewezen. Ik wordt naar Ninchim gestuurd, een minuscule gemeenschap in het hol van pluto. Vanuit alle hoeken komen gezinnen uit de bergen gewandeld, richting ‘polyvalente zaal’, een houten barak met twee rijen banken en een podium voor de hoogwaardigheidsbekleders. De vergeelde slingers getuigen van een vorig feest voor een dorpsbewoner die zijn diploma haalde. Twee kromme oude mannetjes zijn druk in de weer met een aftandse luidspreker en bijhorende micro. De dorpsvader schraapt zijn keel en schikt zijn schepenen, de schoolmeesters en de twee observatoren netjes op een rij op het podium. De zaal loopt langzaam vol. Ik probeer me zo onopvallend mogelijk op te stellen om geen argwaan te wekken. Ik begin te beseffen dat de mensen hier er geen flauw benul van hebben van wat ik hier kom uitspoken. En met een rijke geschiedenis aan uitbuiting door Gringo’s kan je maar beter duidelijk zijn over aan welke kant je hier staat. De enige blanken die hier komen, komen om land op te meten, gaten te boren en mensen van hun land te verdrijven. Ze hebben er hier schoon genoeg van om gebruikt te worden. Daarom grijpen ze vandaag hun kans om de wereld te laten weten dat dit keer het spelletje niet zal doorgaan. Ze komen van kilometers ver gestapt om hun ‘No a la mineria!’ gehoord te krijgen. De vrouwen, kinderen op de rug, gaan links zitten, de mannen met hun kraaknette witte cowboyhoeden vatten post aan de rechterkant van de zaal.

De vlammende speeches van de burgemeester en de leraars zetten nog eens op een rijtje waarom het mijnproject hier niet welkom is. De mijn verbruikt in 1 uur evenveel water als een gezin over zo´n 30 jaar. Het grondwaterpeil zakt, wat de landbouw en drinkwatervoorziening in gevaar brengt. Het vermalen van de rots zorgt ervoor dat zware metalen vrijkomen en doorsijpelen naar het grondwater, hetgeen huidaandoeningen en kankers veroorzaakt. Het mijnbedrijf zegt jobs te zullen bieden, maar het gaat vooral om tijdelijke jobs voor technisch-opgeleiden. Als alles uit de grond is gehaald, is de grond kapot en de jobs verdwenen. Binnen vijftien jaar zal het bedrijf weer vertrokken zijn. Om het goud en zilver uit de rotsen te onttrekken, wordt cyanide gebruikt, een uiterst gevaarlijke chemische stof. Nadat de verpulverde rotsen door een cyanidebad zijn gegaan, blijft de giftige vloeistof achter in een bassin. Het bedrijf beweert dat dit veilig wordt opgeslaan, maar ze weten hier beter dan wie ook dat de natuur zo haar eigen wetten heeft. San Marcos is een vulkaangebied en wordt bezocht door orkanen zoals Stan. “Ik moet er geen tekening bij maken wat er gebeurt met een door mensenhanden gemaakte betonnen bunker vol chemicaliën als de natuurkrachten hier opnieuw toeslaan.” orakelt een dorpsbewoner die de micro heeft bemachtigd. “99 procent van de winst vloeit naar het Canadese moederbedrijf, Guatemala wordt bestolen en blijft achter met een nog armere bevolking en onherroepelijke schade aan onze omgeving” vult de burgemeester aan. Niemand hier twijfelt ook maar een seconde. Dit project wordt gezien als een schande. Als het tijd is voor de stemming gaan alle armen in de lucht voor een enthousiaste “No a la Mineria!!”

Oude vrouwtjes, mannen en kinderen springen recht en scanderen “El pueblo unido, jamás será vencido!” Daarna begint de stormloop naar het podium om te stemmen. In een groot boek, waarin in krullerig handschrift een pagina’s lange verklaring is neergeschreven, stempelen ze één voor een hun duimafdruk. Ondertussen heeft de dorpsvader uitgelegd dat ik geen Gringa ben en heb ik het vertrouwen gewonnen. Ze vragen me foto’s te nemen en de video op het internet te zetten, zodat de wereld hun “NEE!” kan horen en zien.

Ik hoop dat het iets uithaalt.
www.inezguate.wordpress.com