Hoe vries je dood?

Er is echter iets veranderd. Nu vriezen er ook dagelijks mensen dood in de Balkan en op Griekse eilanden. Wekelijks worden nu de verkleumde lichamen gevonden van mensen die hopeloos onvoorbereid zijn op de situatie waarin ze zich bevinden. In tenten, opvangtehuizen, en langs grensposten vriezen gevluchte mensen dood. Het dodental is onzeker, maar wekelijks worden nieuwe sterftegevallen gemeld. En de winter is nog lang niet voorbij.

Het blijft echter nog steeds moeilijk in te beelden. Bij welke temperaturen stopt het lichaam met werken? Hoe lang moet men aan extreme koude worden blootgesteld voor men zijn vingers niet langer kan bewegen? Men niet langer kan reageren op zijn omgeving? Men langzaamaan het bewustzijn verliest? In wat voor ellendige toestand moet men zich bevinden om dag in dag uit door deze alles omklemmende en verstrammende koude omgeven te zijn?

Het was een plezierreisje, zo één waarna je zonder problemen weer naar huis kan gaan, iets waar de tweeënhalf miljoen recente vluchtelingen in Europa enkel van kunnen dromen.

Op mijn laatste reis had ik het geluk, of beter gezegd de pech, om eigenhandig te leren hoe het voelt om onderkoeld te raken. Het was een plezierreisje, zo één waarna je zonder problemen weer naar huis kan gaan, iets waar de tweeënhalf miljoen recente vluchtelingen in Europa enkel maar van kunnen dromen.

Ik had besloten een heuse expeditie te ondernemen door met een kajak half Europa te doorkruisen en de rivier Donau af te varen, en naderde nu, drie maanden en 3000 km later, mijn bestemming: de Zwarte Zee.

Vooraleer ik de zee kon bereiken moest ik me echter door het doolhof van kanalen en moerassen van de Donaudelta begeven, en het is hier dat het noodlot toesloeg.

Onvoorbereid, en op de slechtst mogelijke locatie, werd ik overvallen door een storm. Razende wind, dalende temperaturen en constante regen pleegden een aanslag op mijn lichaam, en na uren verweer tegen de elementen was ik aan de verliezende partij.

Hypothermie deed zijn intrede.

Doodvriezen: een stappenplan

Wanneer de koude zich in je lichaam nestelt, zijn het de vingers die als eerste gaan. De toppen worden gevoelloos, je kan ze steeds moeilijker plooien, en een voorwerp grijpen vraagt een bewuste inspanning. Enkel door geconcentreerd te kijken naar waar je je hand stuurt ben je nog in staat iets te grijpen.

Dan begin je onhoudbaar te bibberen, het klappertanden start zachtjes maar wordt zo geweldig dat het geluid van je tanden die tegen elkaar slaan het moeilijk maakt nog te denken. Je bovenlichaam krijgt op onregelmatige tijdstippen spasmen, waarbij je schouders zich naar elkaar toe trekken en er rillingen langs je rug lopen.

Een fel gevoel van honger en misselijkheid maakt zich van je meester, je handen zijn volledig gevoelloos en paniek sijpelt langzaam je gedachten binnen.

Je blijkt niet langer in staat een vuur aan te steken omdat je handen tot klompen koud vlees zijn gereduceerd.

Je probeert jezelf op te warmen door met je armen te zwaaien, te lopen, door je knieën te buigen. Je rilt nu zo erg over je hele lichaam dat je niet langer stil kan zitten. Je loopt rusteloos heen en weer op zoek naar een oplossing, een warmtebron of wat bescherming van die vervloekte kou.

Je blijkt niet langer in staat een vuur aan te steken omdat je handen tot klompen koud vlees zijn gereduceerd. Keer op keer tracht je een lucifer tussen twee vingers te klemmen, en keer op keer glipt hij uit je hand wanneer je ietwat druk op de donkere zijde van het luciferdoosje uitoefent. Eenmaal slaag je er in een lucifer aan te steken zonder hem te laten vallen, maar blaast de wind hem uit.

Paniek mengt zich met verwarring en angst, je start te schreeuwen, je schreeuwt je longen uit. Dan begin je te wenen.

Je voelt je uitgeput. De kou is nu diep tot in je botten doorgedrongen en je laatste restje energie glijdt de grond in. Je bent te moe om te schreeuwen, te moe om te wenen. Je denkt aan niets meer. Je zet je neer en rolt jezelf op in een bal. Je begraaft je hoofd tussen je knieën. Je lichaam en gedachten verstijven, de kou gaat dwars door je heen, je zinkt langzaam weg in een diepe slaap.

Roemeens reddingsteam

Deze verloren strijd tegen de kou is het einde voor honderden mensen elk jaar. Het overkwam ook mij enkele maanden geleden. Zelf had ik het geluk dat ik nog in paniek wakker schrok (hoe lang ik buiten bewustzijn was weet ik niet) en het noodnummer belde, waarna een Roemeens reddingsteam me met een schip kwam oppikken en me naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis bracht. Zonder hun hulp was ik er nu niet meer. Er sterven jaarlijks echter honderden mensen aan de koude, niet enkel vluchtelingen, ook ouderen en daklozen.

Er wordt reeds veel gedaan om deze mensen bescherming en onderdak te bieden, daklozen kunnen in winteropvang terecht, ouderen krijgen huisbezoek, maar veel vluchtelingen worden vergeten.

Deze winter sterven er mensen bij gebrek aan infrastructuur. Of sterven ze bij gebrek aan empathie?

Op de huidige koudegolf zijn de tentenkampen op de Griekse eilanden en de opvang langs de Balkanroute simpelweg niet voorbereid. Deze winter sterven er mensen bij gebrek aan infrastructuur. Of sterven ze bij gebrek aan empathie?

Nu denkt u misschien: is dit echt nodig, zoveel drama? Je ging op reis, je had het zeer koud, maar dan werd je geholpen en kon je weer naar huis. Maar wat als ik niet werd geholpen? Wat als er geen nooddiensten waren die me in warme dekens wikkelden en me met thee opwarmden? Wat als ik niet weer naar huis kon?

Zonder empathie staan we nergens. Laten we deze winter a.u.b. niet doen alsof onze neus bloedt.