Strijden tegen de grenzeloze boomkap in vruchtbaar Oeganda

Voor Fort Portal wordt er geschat dat het aantal inwoners de komende 30 jaar zal vertienvoudigen. Vandaag telt de stad 50.000 inwoners. De verstedelijking in heel Oeganda zou toenemen van 13% naar 60%. De landbouwactiviteiten zouden dalen van 60 naar 30%. Een combinatie van verstedelijking, bevolkingsgroei en verandering van eetgewoontes hebben een grote invloed op het voedselsysteem van Oeganda.

Oeganda is zowat de voedingsbodem van Oost-Afrika. In 2013 exporteerde de zogenaamde ‘Parel van Afrika’ maar liefst 72% van zijn totale productie in de regio. 90% daarvan was maïs, 74% bonen en 95% sorghum.

De meerderheid van de voedselexport wordt door kleinschalige boeren geproduceerd, vooral deze in West-Oeganda. Op 10 jaar tijd steeg het transport van kookbananen vanuit het westen naar de hoofdstad (Kampala) met 400 vrachtwagens per week.

Je zou bijna denken dat het niet beter kan, maar niets is minder waar. De paradox is dat de inwoners van West-Oeganda kampen met voedselonzekerheid. Er is niet voldoende en weinig gevarieerd voedsel. En dat heeft verscheidene oorzaken.

De meeste gewassen worden verbouwd voor handel (cash crop). Om hoge school- en gezondheidskosten te kunnen betalen, zijn kleinschalige boeren vaak genoodzaakt om de gewassen die ze verbouwen, te verkopen. Door de hoge bevolkingsgroei zijn de percelen die boeren in handen hebben steeds kleiner geworden. Te klein om in hun eigen levensonderhoud te voorzien. Daarnaast is er de tendens dat jongeren meer geïnteresseerd zijn in werk dat minder fysieke arbeid vergt dan werken op het veld.

Voor elke gekapte boom een nieuw leven

Er is een verschuiving van voedsel verbouwen voor eigen gebruik naar voedsel kopen, veelal fastfood. Ook de aard van voedselconsumptie is in ruime zin veranderd in Oeganda, in zowel stedelijke gebieden als op het platteland.

In het Global nutrition report 2016 staat Oeganda op de 104^de (van de 132) plaats als het gaat over de aanwezigheid van groeibelemmering bij kinderen. Daarvan is 34% jonger dan 5 jaar. Met 44% prijkt West-Oeganda daar bovenaan. Dat ondanks de schijnbare voedselweelde. Voedselonzekerheid en ondervoeding vormen een groot probleem.

Het Westen van Oeganda exporteert niet enkel voeding, maar in zekere zin ook de vruchtbaarheid van de grond. Jaren zijn voorbij gegaan waarbij landbouwgronden met onaangepaste landbouwtechnieken bewerkt werden. De vruchtbare gronden verliezen hun voedingswaarden, waardoor oogsten afnemen en de gekweekte gewassen minder voedzaam worden. Elke vrachtwagen met kookbananen die vertrekt, impliceert een verlies aan bodemkwaliteit van 58 kg kalium en 19 kg magnesium. Doe dat maal 400 per week.

Ook de bomenkap gaat grenzeloos door. Want die zijn nodig als brandhout om maaltijden te bereiden. Op 3 stenen, zoals in Oeganda de gewoonte is. En daar is veel hout voor nodig.

Energiezuinige ovens

‘De crisis van ons huidig voedselsysteem is een voorbeeld van een complex probleem, verbonden met armoede, sociale uitsluiting en klimaatverandering dat moeilijk op te lossen is met de gewoonlijke beleidshefbomen’, aldus KRC, de lokale partnerorganisatie van Broederlijk Delen.

Kabarole Research & Resource Center (KRC)  is een gerenommeerde ngo met een sterke werking op nationaal niveau en in de Rwenzoriregio. Al 16 jaar werkt Broederlijk Delen samen met KRC. Onlangs vierde de organisatie haar 20^e verjaardag. En dat werd op gepaste wijze gevierd.

‘De overheid moet zich toeleggen op het bannen van oventjes op drie stenen. Om bomen, de omgeving en de volgende generatie te beschermen’, aldus Medius Bihunirwa (KRC).

In vier secundaire scholen werden energiezuinige ovens geplaatst, een project dat Broederlijk Delen rechtstreeks ondersteunt. Deze vier scholen werden uitgekozen omdat ze in de Rwenzoriregio het hoogste cijfer hebben wat betreft het hakken van bomen om maaltijden op 3 stenen te bereiden. Eén van de scholen hakt wel 45 vrachtwagens hout per trimester.

Het plaatsen van energiezuinige ovens zorgt ervoor dat er zeer weinig hout gebruikt moet worden om voor een groter aantal studenten maaltijden te bereiden. Met als positief gevolg dat er minder bomen gehakt worden, de biodiversiteit wordt beschermd, nutriënten in de bodem bewaard blijven, enzovoort.

‘De overheid moet zich toeleggen op het bannen van oventjes op drie stenen. Om bomen, de omgeving en de volgende generatie te beschermen’, aldus Medius Bihunirwa (KRC).

KRC roept ook de bevolking (jong en oud), het middenveld en beleidsmakers op om voor elke boom die gekapt wordt, opnieuw een boom te planten. Tijdens zijn feestweek gaf KRC alvast op de scholen het startschot van een actie om 1 miljoen bomen te planten. Elke boom staat voor een nieuw leven, een nieuwe toekomst.