Geen gage, wel een chauffeur

Treinen zijn al decennia lang ontmanteld in Brazilië. Het is sinds de jaren 1960 hoe langer hoe meer een land van autobussen en vrachtwagens.  En de laatste 10 jaar is er een explosie van privé-wagens. Als spreker betalen ze je zelden in universiteiten. Ze sturen wel een auto met chauffeur op je af, alsof je een prins bent.

Sinds de regering Temer aan de macht is, is het overal besparen en kortingen geblazen. Vooral in sociale sectoren, maar ook in het onderwijs. De corrupte verhoudingen tussen economie en politiek blijven ondertussen rustig doorgaan.

Gratis

Ik trek nu al jaren in dit immense land rond en het blijft me bevreemden hoe ik overal met open armen ontvangen wordt. Als was ik een oud-koloniaal. Er wordt namelijk nog altijd naar Europa opgekeken. De koloniale erfenis zit diep in de geesten verankerd.

‘Wat die komt zeggen, zal wel waar en goed zijn. Hij is van Europa!’

‘Wat die komt zeggen, zal wel waar en goed zijn. Hij is van Europa!’, terwijl ik hier in dialoog meer krijg dan ik kan geven.

Als ik dan vraag of er een vergoeding kan tegenover staan, dan is het meestal: ‘Oei, dat lukt niet. Te veel bureacratie.’ 

Of: ‘Besparingen. Besparingen. We kunnen je wel laten ophalen of ergens heen brengen met één van onze chauffeurs.’ 

Dit refrein geldt zowel voor universiteiten als voor hogescholen. Bij bewegingen of NGO’s stel ik zelfs de vraag niet.

In België proberen ze sprekers ook altijd af te schepen met ‘Het is toch wel gratis?’, maar daar lukt het uiteindelijk (meestal) wel om Wervel een factuur te laten maken. Voor bewezen diensten. Soms lukt het me in Brazilië om op zijn minst een busticket terug te laten betalen.

Arme prins

Het is moeilijk om dit fenomeen als gringo, als buitenlander, in vraag te stellen, maar ik doe het toch maar even. Ik wil natuurlijk de chauffeurs of anderen hun werk niet afpakken, maar dit systeem van sprekers en professoren rondrijden, kan toch moeilijk duurzaam genoemd worden. Soms rijdt een chauffeur 200 km om mij op te halen en nog eens 200 km om mij te vervoeren. Ik zeg dan al lachend dat dit meer dan de helft van mijn land, België, is, maar eigenlijk kan ik er niet om lachen.

Ik neem liever de bus dan gevoerd te worden als een prins.

Ook al ben ik nu idoso (je bent hier ‘ouderling’ vanaf 60 jaar; dan moet je niet meer voor de metro betalen en als het WC in de busstations nog moet betaald worden, dan is het voor de idoso gratis), toch neem ik liever de bus dan gevoerd te worden als een prins. Een arme prins dan, die liever zou vergoed worden voor zijn werk.

‘Nee, wij hebben motoristas en we zullen je komen halen.’ 

De gastvrijheid blijft wel overweldigend. Ik verblijf meestal bij de mensen, die me uitnodigen. Da’s bijzonder aangenaam en vergoedt in zekere zin het gratis werk voor de internationale dialoog. Hotels horen daar zelden bij.