Een onzekere toekomst in Nicaragua door COVID-19

De manier waarop de Nicaraguaanse overheid omgaat met de dreiging van het nieuwe coronavirus, kan minstens lichtzinnig genoemd worden. Het land is allesbehalve voorbereid. En omdat transparantie ontbreekt, krijgen desinformatie en paranoia vrij spel op sociale media. Een verslag van de Nicaraguaanse María Elena Salgado.

Dit artikel schrijf ik op dag 37 van de zelfopgelegde quarantaine door de Nicaraguaanse bevolking, nadat de regering een eerste geval van coronavirus officieel bekendmaakte en 44 dagen nadat de ziekte door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) als pandemie werd verklaard.

Ik wil benadrukken dat dit een persoonlijke compilatie is van de situatie in mijn land. Ik ben een jonge Nicaraguaanse vrouw, die werkt aan een universiteit in de hoofdstad.

Sinds het nieuws over de uitbraak van het nieuwe coronavirus in China, beschouwden wij de kans dat dit virus naar het westelijk halfrond zou komen als klein. Nicaragua was daarop geen uitzondering. Toch duurde het nog geen maand voor het eerste geval op het Amerikaanse continent bekend werd.

De gevallen verspreidden zich snel over het hele continent, totdat in Midden-Amerika enkel El Salvador en Nicaragua nog geen meldingen hadden.

Op 18 maart berichtten beide landen over hun eerste gevallen. Enkel El Salvador was eerder begonnen met het nemen van maatregelen. De onzekerheid bij de Nicaraguanen was al weken eerder ontstaan, maar pas na het officiële bericht beslisten veel instituten, ondernemingen en zaken om de sociale afstand in te voeren.

Gezondheidswerkers zonder bescherming

De officiële aankondiging van het eerste geval kwam van de vicepresident en presidentsvrouw, Rosario Murillo, via haar media. De aankondiging benadrukte dat het om een geïmporteerd geval ging en dat er geen sprake was van lokale besmetting in Nicaragua. Dit discours wordt vandaag nog steeds gehandhaafd.

De dagen daarna werd een officiële verschijning van president Daniel Ortega verwacht, evenals maatregelen die zijn regering zou nemen. Die verschijning gebeurde pas op 15 april. De officiële reactie van de autoriteiten, opnieuw via vicepresident Murillo, was echter een oproep voor een mars genaamd “Amor en tiempos del COVID-19” (Liefde in tijden van COVID-19). Deze mars ging in tegen alle adviezen van de Wereldgezondheidsorganisatie en werd wereldwijd scherp bekritiseerd.

Het Nicaraguaanse ministerie van Volksgezondheid publiceerde een communiqué op zijn officiële website over de maatregelen tegen het coronavirus. Daarin staat als eerste punt dat ‘Nicaragua in geen enkele vorm van quarantaine geplaatst is en dat ook niet zal worden’, en dat ‘mensen zonder symptomen uit landen met een risico op overdracht, vastgesteld door de WHO, niet beperkt zullen worden op mobiliteit en verplaatsingen binnen het land’.

De gezondheidsautoriteiten hebben evenmin voorspellingen gedaan over de COVID-19-besmetting, noch een schatting gemaakt van de apparatuur in de ziekenhuizen die bestemd zijn voor de behandeling van coronagevallen.

De gezondheidswerkers waren niet voorzien van beschermende middelen en voldeden niet aan de maatregelen van sociale afstand.

Bij gebrek aan een daadkrachtig beleid heeft monseigneur Rolando Alvarez, een van de bisschoppen uit de Nicaraguaanse bisschoppenconferentie, toestemming gevraagd aan de regering om een preventieplan op te starten met zes medische preventiecentra verspreid over het land en een informatielijn. Dit voorstel werd afgewezen.

De regering kwam met het initiatief om gezondheidsbrigades op te richten die huis aan huis gingen om de Nicaraguaanse bevolking te informeren over preventieve maatregelen tegen de pandemie. Wederom zonder gehoor te geven aan de adviezen van de WHO, aangezien de gezondheidswerkers niet waren voorzien van beschermende middelen (mondmasker en handschoenen) en ook niet voldeden aan de maatregelen van sociale afstand.

De regering heeft ook een nationaal informatiecentrum opgericht via het ministerie van Volksgezondheid, waarmee de bevolking contact kan opnemen op het nummer 132 en waar een team zorg en informatie zal verstrekken. Tijdens het schrijven van dit artikel heb ik het nummer gebeld en gevraagd naar het vooruitzicht van coronabesmettingen in Nicaragua. Daarop antwoordden ze dat ze enkel over de huidige gegevens beschikten en ze er zeker van waren dat er geen bij gingen komen. Voor mijn veiligheid moest ik mijn persoonsgegevens veranderen tijdens deze oproep.

Verwarrende overheidsommunicatie

Het ministerie van Volksgezondheid heeft 11 bevestigde gevallen gemeld, waarvan er 7 zijn hersteld, 1 in het ziekenhuis verblijft en 3 zijn overleden. Er is echter wantrouwen bij de bevolking over deze cijfers, omdat we het enige land zijn in de regio met weinig bevestigde gevallen en geen preventieve maatregelen. Dit staat in contrast met de realiteit in andere landen die wel hun grenzen sloten en intern de adviezen van de WHO en de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie (PAHO) opvolgen.

Bovendien communiceren de gezondheidsautoriteiten in Nicaragua hun verslagen op een verwarrende manier, zonder medische termen te gebruiken. Zo is het moeilijker voor burgers om zich te informeren over de verspreiding van het virus.

De gezondheidsautoriteiten beweren dat er enkel sprake is van ingevoerde besmettingen.

Voorspellingen kunnen ons helpen om te visualiseren wat de belangrijkste periodes zijn waarin de curve afgevlakt kan worden, maar zonder officiële en werkelijke informatie zijn die periodes onduidelijk. De ngo Centro Humboldt deed voorspellingen voor Nicaragua en berekende dat er op de piek van de curve 11.516 gevallen zullen zijn. De neutralisering van het virus zal pas in oktober beginnen volgens het centrum. Tot nu toe is dit een van de weinige voorspellingen die beschikbaar zijn.

Bij de huidige gevallen is er een die opvalt: de patiënt heeft aan onafhankelijke media verklaard dat hij het virus lokaal opliep, omdat hij als taxichauffeur werkt. Dat wordt tegengesproken door de gezondheidsautoriteiten, die beweren dat er enkel sprake is van ingevoerde besmettingen. De Cubaanse autoriteiten rapporteerden ook dat er drie gevallen afkomstig zijn uit Nicaragua.

De laatste dagen is er, volgens de officiële website van het ministerie van Volksgezondheid, een opvallende toename van het aantal longontstekingen. Dit is relevant omdat gevallen van longontsteking voornamelijk voorkomen in het regenseizoen en we ons momenteel in het droge seizoen bevinden in Nicaragua. Op 28 maart waren er dit jaar al 22.713 gevallen en 66 sterfgevallen.

Gevolgen voor de economie en het milieu

De economie van het land heeft een flinke klap gekregen door de sociaal-politieke crisis van 2018 die nog steeds sluimert. Daarbij komt nu deze gezondheidscrisis die de situatie nog meer zal compliceren. Twee van de zwaarst getroffen sectoren zijn de handel en het toerisme. In de grootste winkelcentra is vanwege de zelfopgelegde quarantaine door de burgers meer dan 50% van de winkels gesloten en zijn er weinig inkomsten van winkelaars.

In een economie die zo kwetsbaar is als de onze, is het echter heel moeilijk om een quarantaine lang vol te houden. Er is ook nog steeds een groot deel van de bevolking dat met zijn dagelijkse bezigheden doorgaat en elke dag het openbaar vervoer gebruikt. Daarnaast leven veel informele werkers van hun dagelijkse verdiensten.

Door het gebrek aan transparantie van onze autoriteiten overheersen desinformatie en paranoïa op de sociale netwerken.

Als milieuwetenschapper is het volgens mij ook belangrijk om te onthouden dat de verspreiding van besmettelijke ziekten nauw samenhangt met klimaatverandering en Nicaragua is een van de landen is die er het meest door getroffen worden. Het Centro Humboldt benadrukt dat de pandemie het milieu in het land en in de regio extra zal belasten, omdat er meer natuurlijke hulpbronnen nodig zullen zijn om de verwoeste economieën weer te herstellen.

Het ministerie van Milieu en Natuurlijke Hulpbronnen heeft geen enkele informatiecampagne in gang gezet om de pandemie en het verband met klimaatverandering toe te lichten. Ze bevorderen zelfs media-activiteiten die geen rekening houden met de sociale afstand.

Hoe ziet de toekomst er uit voor ons in Nicaragua?

Door het gebrek aan transparantie van onze autoriteiten overheersen desinformatie en paranoia op de sociale netwerken. Als burgers nemen we alle maatregelen die we kunnen, maar dat zal niet volstaan als we de huidige situatie van de pandemie in ons land niet weten.

Specialisten in het gebied die kritisch zijn, worden gecensureerd en uit hun functie gezet, waardoor er minder opgeleid personeel is om deze crisis het hoofd te bieden. We weten niet wanneer we de gevolgen van het coronavirus te boven zullen komen, terwijl het er niet naar uit ziet dat de politieke situatie in ons land vooruitgang zal boeken volgend jaar, wanneer er presidentiele verkiezingen worden gehouden.

Als burgers is het belangrijk om de situatie waarin we ons bevinden te erkennen en in gedachten te houden dat betrouwbare informatiebronnen ons zullen helpen naar een betere communicatie. We moeten ons, vanuit ons huis, ook houden aan de maatregelen van gezondheidsorganisaties wereldwijd.

Om af te sluiten wil ik er graag op wijzen dat we ons ook moeten inzetten om verstandig en efficiënt om te gaan met hulpbronnen zoals water, energie, voedsel en medicijnen. Solidariteit en bewustzijn zullen ons namelijk helpen om deze situatie draaglijk te maken.

María Elena Salgado García, stagiair bij UCA Instituto Interdisciplinario de Ciencias Naturales in Managua.
Vertaald door Gwendolyn Van Damme, student Toegepaste Taalkunde aan UAntwerpen.