NoNukesBlog #4: Nucleaire Gollums in Brussel

Vrijdagochtend 7 juli, VN-hoofdkwartier New York. De spanning is te snijden. Nog enkele uren voordat VN-lidstaten een historisch verdrag aannemen dat kernwapens verbiedt.

Maar first things first, vanochtend heb ik eerst nog een afspraak bij de Belgische Permanente Vertegenwoordiging bij de VN. Ik word daarbij vergezeld door Duitse en Italiaanse ICAN-campaigners. Beide landen bevinden zich in een soortgelijke situatie als België, een NAVO-lid met Amerikaanse kernwapens op zijn grondgebied.

Het is niet de eerste keer dat ik de Belgische diplomaten in New York, Genève of Brussel ontmoet. De gesprekken verlopen meestal in een aangename sfeer, waarna we op het einde vaststellen dat we het nog steeds grondig oneens zijn. De aanwezigheid van kernwapens in Kleine Brogel maakt het leven van de Belgische diplomaten er natuurlijk niet gemakkelijker op.

Gerecycleerd en gevaarlijk

De Belgische argumenten klinken ondertussen bekend. Ons land weigert deel te nemen aan de onderhandelingen over een nieuw verbodsverdrag, en schuift in plaats daarvan een “progressieve benadering” naar voren als enig “realistisch” alternatief. Vorige maand publiceerde de Belgische Coalitie tegen Kernwapens daarover een nieuw rapport, “gerecycleerd en gevaarlijk”.

Het rapport toont duidelijk dat de Belgische “progressieve benadering” louter een recyclage is van oude voorstellen die al meer dan twee decennia op tafel liggen en niet uitgevoerd worden.

Het rapport toont duidelijk dat de Belgische “progressieve benadering” louter een recyclage is van oude voorstellen die al meer dan twee decennia op tafel liggen en niet uitgevoerd worden. Deze voorstellen werden de afgelopen 20 jaar keer op keer (woordelijk) gerecycleerd en in een nieuw jasje gestoken, zonder concrete voorstellen om ze eindelijk te realiseren. Wanneer ik de diplomaten van verschillende boycottende landen de afgelopen twee weken vroeg wat hen doet geloven dat de “progressieve benadering” na 20 jaar eindelijk uitgevoerd zal worden, volgde meestal een ongemakkelijke stilte. Het zal vandaag niet anders zijn.

Tijdens een speciale VN-werkgroep in Genève (2016), die ik bijwoonde, claimde België nochtans een “bruggenbouwer” te willen zijn tussen de landen die een verbod willen en de “progressieve” landen. Dat was echter vooral ironisch: zowat elke delegatie in de conferentiezaal in het VN-hoofdkwartier in Genève wist toen al dat België duidelijk kant kiest voor de kernwapenstaten en voor de nucleaire status quo.

Maar goed, in Genève waren Belgische diplomaten tenminste van de partij, wat niet het geval is voor de huidige onderhandelingen in New York. Een ongeziene afwezigheid voor een land dat de afgelopen decennia steeds van de partij was op multilaterale VN-onderhandelingen.

My precious

Terug naar New York. België claimt “bijzondere veiligheidsbelangen” om zijn voortdurende steun aan kernwapens te rechtvaardigen. Dat is evenmin nieuw. Tijdens een hoorzitting in het federale parlement in maart 2017, waar ik aan deelnam namens de Belgische Coalitie tegen Kernwapens, plooide de vertegenwoordiger van de minister van Buitenlandse Zaken dubbel op het Belgische verzet tegen de huidige VN-onderhandelingen. Kernwapens zijn volgens Buitenlandse Zaken “essentieel” voor de Belgische veiligheid, terwijl ons NAVO-lidmaatschap België zou verplichten tot het behoud van kernwapens (wat niet zo is).

Wat toen volgde klonk soms als een langgerekte liefdesverklaring aan kernwapens. Gevraagd naar wat dan wel een realistische tijdshorizon is voor het bereiken van een kernwapenvrije wereld, klonk het als volgt: ‘Het spijt me zeer, maar ik heb geen termijn. Misschien binnen 100 jaar, maar misschien ook niet’.

Dat hoeft jammer genoeg niet te verbazen. Ook tijdens de voorafgaandelijke VN-besprekingen in 2016, in Genève, benadrukte België dat sommige staten nu eenmaal bijzondere veiligheidsuitdagingen kennen, en daarom het (eeuwigdurend) recht hebben om kernwapens te behouden en te moderniseren. Een echo van Gollum uit de Lord of the Rings is nooit ver weg: ‘we wants it, we need it. Must have the precious, my precious.’

Nucleaire hypocrisie

De Belgische gehechtheid aan de nucleaire status quo heeft alles te maken met de aanwezigheid van kernwapens in Kleine Brogel, en de angst om de Verenigde Trumpiaanse Staten voor het hoofd te stoten. Er is bovendien een nauwe link met het dossier van de aankoop van nieuwe gevechtsvliegtuigen, die wellicht zullen worden uitgerust met een “dual use” nucleaire capaciteit. Ondertekening van het nieuwe verbodsverdrag zou betekenen dat de Amerikaanse kernwapens in Kleine Brogel terug naar afzender moeten, en dat nieuwe gevechtsvliegtuigen geen dual use capaciteit kunnen hebben.

Gevraagd naar de verwijdering van deze kernwapens van Belgisch grondgebied, antwoorden Belgische diplomaten gewoonlijk met een uitgestreken gezicht: “welke kernwapens?”.

België bevestigt of ontkent echter al decennia de aanwezigheid van kernwapens in Kleine Brogel. Gevraagd naar de verwijdering van deze kernwapens van Belgisch grondgebied, antwoorden Belgische diplomaten gewoonlijk met een uitgestreken gezicht: “welke kernwapens?”.

Dat laatste is behoorlijk cynisch. België benadrukte de afgelopen jaren in diplomatieke fora keer op keer het belang van transparantie. Transparantie van andere landen, welteverstaan. Zelf weigert het enige transparantie aan de dag te leggen over de aanwezigheid van kernwapens op Belgisch grondgebied.

Dringend bezinnen

Als de federale regering geloofwaardig wil streven naar een kernwapenvrije wereld, kan het niet langer gemoderniseerde Amerikaanse kernwapens blijven huisvesten in Kleine Brogel en nieuwe gevechtsvliegtuigen uitrusten met kernwapens. Dergelijke acties zouden overigens niet betekenen dat België geen lid meer kan zijn van nucleaire militaire allianties als NAVO, aangezien verschillende NAVO-lidstaten momenteel al weigeren deel te nemen aan nucleaire NAVO-activiteiten.

Het Belgische verzet tegen de VN-verbodsonderhandelingen en de blijvende aanwezigheid van kernwapens in Kleine Brogel doen de vraag rijzen of België eigenlijk wel af wil van kernwapens. Nu het nieuwe verbodsverdrag een feit is en internationaal recht wordt, dringt een duidelijk antwoord zich op.

De federale regering en het parlement moeten zich dus dringend bezinnen: wil België af van kernwapens, of blijven we ook de komende 100 jaar een nucleaire Gollum?

Elke dag deze week schrijft Willem Staes een bericht vanop de top in New York City.
Al verschenen:

• NoNukesBlog #1: Hoe diplomaten zich uit een kernwapenverbod proberen te praten
• NoNukesBlog #2: De laatste rechte lijn naar een kernwapenverbod
• NoNukesBlog #3: Lobbyen voor een kernwapenverdrag

Wat er nog aankomt:

• NoNukesBlog #5: Quo vadis, nucleaire NAVO?

Willem Staes is beleidsmedewerker veiligheid en ontwapening, Pax Christi Vlaanderen en de Belgische Coalitie tegen Kernwapens.