Peru verdedigt haar regenboogkleuren

Op maandag 19 juni raakte het nieuws bekend dat de bekende Peruaanse Rainbow Mountain deel uitmaakte van een mijnbouwconcessie van het Geologisch, Mijn- en Metallurgisch Instituut (INGEMMET) aan het Canadese mijnbouwbedrijf Camino Minerals Corporation. Groot nieuws, aangezien de berg zich de laatste jaren ontpopt heeft tot één van de grootste toeristische trekpleisters rond Cusco. Na Machu Picchu natuurlijk.

De kleurrijke foto’s die de artikels vergezelden, trokken de aandacht. En ze misten hun effect niet.

De kleurrijke foto´s die de artikels vergezelden, trokken dan ook de aandacht. Iedereen herkende de regenboogkleuren van Vinicunca, ook wel Rainbow Mountain genoemd. Zowel binnen als buiten Peru. En de foto´s misten hun effect niet.

Het nieuws verspreidde zich als een lopend vuurtje: Rainbow Mountain was niet meer. Rainbow Mountain zou van de ene dag op de andere in een mijngroeve veranderen. Niet honderd procent waar natuurlijk, maar zo kwam het nieuws over. En de verontwaardiging was groot.

De artikels werden massaal gedeeld. Toeristen waren geraakt door het grote onrecht dat de berg, die één van de mooiste ervaringen van hun bezoek aan Peru betekende, werd aangedaan, Peruanen schoten in de verdediging voor hun erfgoed. Rainbow Mountain onderdeel van een mijnbouwproject – dat kon niet zijn.

De confrontatie van natuurlijke hulpbronnen met unieke natuurlijke landschappen

Vorige maand kwam de bekende Peruaanse berg al ter sprake in de internationale media. Om haar spectaculaire schoonheid, maar ook om het gevaar dat de berg liep. Naar aanleiding van een artikel dat The Associated Press (AP News) deelde, besloot CooperAcción, partnerorganisatie van Broederlijk Delen in Peru, de zaak verder te onderzoeken. En publiceerde de ngo afgelopen maandag een uitgebreid dossier over wat er de laatste jaren gebeurd is met Rainbow Mountain.

In het artikel van AP News werd de nadruk gelegd op de druk op het vinden van natuurlijke hulpbronnen in Peru en de confrontaties die dat oplevert met unieke natuurlijke landschappen. Zoals dat van Rainbow Mountain. Iets wat in heel Peru gaande is, alleen nu met een berg die iets meer de aandacht trekt. Je kijkt niet gemakkelijk langs de zeven felle kleuren heen.

Het rapport van CooperAcción leerde ons vervolgens dat er al in maart 2015 een aanvraag werd ingediend door de Canadese Camino Minerals Corporation om het terrein tussen de districten Cusipata en Pitumarca over te leveren aan het mijnbouwbedrijf. Dat terrein bevat de gehele Rainbow Mountain.

Die overlevering is toen niet zomaar gebeurd. Het district van Cusipata probeerde er toen al tegenin te gaan, maar betaalde nooit de 209 soles – ongeveer 50 euro – die nodig waren om hun aanvraag te verwerken. Om die reden werd de aanvraag vervolgens als niet ingediend geclassificeerd. En kreeg het mijnbouwbedrijf in maart van dit jaar de zone officieel toegewezen.

Is Rainbow Mountain beschermd gebied?

En daar komen nu verschillende complicaties bij kijken. Rainbow Mountain maakt namelijk deel uit van het gebied van Ausangate. En de regionale regering van Cusco heeft jaren geleden al voorgesteld om van Ausangate een regionaal beschermd gebied te maken. Wat zou betekenen dat ook Rainbow Mountain beschermd gebied zou zijn.

Dat voorstel werd al in 2005 ingediend, en vier jaar later, in 2009, goedgekeurd. Het proces om van de heilige berg Ausangate en de zone daarrond beschermd gebied te maken, was begonnen. Alleen is dat proces nog altijd niet afgerond.  

De aanvraag om het gebied over te leveren aan de mijnbouw werd een heel stuk sneller behandeld dan de aanvraag om het beschermd gebied te verklaren.

Dértien jaar geleden werd er een voorstel ingediend om Ausangate beschermd gebied te verklaren. Drie jaar geleden volgde er een aanvraag om het gebied over te leveren aan het mijnbouwbedrijf Camino Minerals. En die aanvraag werd een heel stuk sneller behandeld. In maart dit jaar werd die aanvraag al goedgekeurd, en volgde de concessie.

Wat betekent dat de hele aanvraag tot beschermd gebied teniet zal worden gedaan. CooperAcción waarschuwt ons in hun uitgebreide publicatie er voor dat het recht van het mijnbedrijf op het territorium de overhand zal hebben op de aanvraag tot beschermde zone, aangezien het bedrijf zijn rechten erover al heeft verkregen. Ook al heeft het Ministerie van Cultuur de voorbereidende fase voor de oprichting van de beschermde zone op dit moment al voltooid. Het gebied is al overgeleverd. De zone komt er te laat.

Regels aan de laars gelapt

Uit hetzelfde document van CooperAcción blijkt bovendien dat er wel degelijk een regelgeving bestaat over ruimtelijke ordening en de bescherming van natuurlijke hulpbronnen. Cusco heeft zelfs een heel plan dat als doel heeft om te zorgen voor een betere bezetting en beter gebruik van het land en zijn rijkdommen, in overleg met alle belanghebbenden.

Een overleg dat hier duidelijk nooit gebeurd is. Wat betekent dat die regels zomaar aan de laars gelapt kunnen worden, en dat beslissingen door één enkel orgaan genomen worden.

Maar zoals ik al zei – een paar verspreide kleurrijke foto´s vergezeld van het nieuws, en de opstand was begonnen.

In drie dagen doel bereikt

De gemeenschappen rond Rainbow Mountain verklaarden zich al meteen bereid de strijd tegen het mijnbouwproject aan te gaan. Vooral aangezien dit zou betekenen dat het toerisme zou wegvallen. Wat voor de berg zelf eerlijk gezegd geen ramp zou zijn - momenteel trekt die immers verschillende duizenden bezoekers per dag. Bezoekers die vervuilen, paden negeren, er voor zorgen dat de berg steeds minder en minder aantrekkelijk wordt. Maar dat is een heel ander verhaal. Voor de gemeenschappen zou dat uiteraard wél een ramp zijn, want weg is dan hun belangrijkste bron van inkomsten.

Die gemeenschappen gaven dan ook aan nooit toestemming te te hebben gegeven om aan mijnbouw te doen op hun gronden. Petities werden getekend, en indien INGEMMET de concessie niet zou intrekken, zouden de gemeenschappen met de hulp van CooperAcción in beroep gaan bij het Grondwettelijk Hof.

Het is nog wachten op een concrete en officiële annulering van de concessie, maar het ziet er rooskleurig uit. Rainbow Mountain zal niet in een mijngroeve veranderen.

Maar dat zal niet meer nodig zijn. Door de enorme internationale aandacht werd er een dag nadat het nieuws uitkwam al een brief van het mijnbouwbedrijf Camino Minerals Corporation aan de regionale regering van Cusco gepubliceerd, waarin het bedrijf aangaf de kleurrijke berg te beschermen en veilig te stellen. Er stond te lezen dat zowel de culturele als toeristische ontwikkeling van het gebied, als representatief en cultureel icoon van Peru, door hen gewaarborgd zou worden. Enige probleem: het document leek niet heel geloofwaardig. Het dateerde van 23 mei, en bovendien was het niet getekend, alleen de naam van het mijnbouwbedrijf stond er onder. En dus werd er nogal wantrouwend op de brief gereageerd.

Bovendien werd gesteld dat het mijnbouwbedrijf daar zelf helemaal niet over kan beslissen. Dat moet van het Ministerie van Energie en Mijnbouw komen. Wat dan ook kwam. Een dag later verscheen er opnieuw een document. Dit keer een officieel document van het Ministerie van Energie en Mijnbouw, waarin zij beloofden Rainbow Mountain te beschermen. Het is nog wachten op een concrete en officiële annulering van de concessie, maar het ziet er rooskleurig uit. Rainbow Mountain zal niet meer in een mijngroeve veranderen.

Wat als?

In slechts drie dagen is een mijnconcessie tegengehouden. Niet volledig, op slechts enkele luttele kilometers van de berg zal er nog altijd aan mijnbouw gedaan worden. Maar Rainbow Mountain zelf is gered. Naar wat er een paar kilometer verderop gebeurt, wordt er niet meer gekeken. De slag is binnen. Victory voor Rainbow Mountain. Voor het toerisme. Voor het imago van Peru. Maar voor de inwoners van Peru zelf nog niet helemaal.

Rainbow Mountain was internationaal bekend. Maar wat als het dat niet geweest was? Was het dan minder belangrijk geweest of de berg in een mijngroeve was veranderd? Maakt de toekomst van ´minder spectaculaire´ bergen minder uit? Zijn de levens van omwonenden van een minder bekende berg minder waard?

‘Wat als het niet was gegaan om een berg die internationaal erkend wordt om haar schoonheid? Wat als het om een meer ging dat alleen maar uiterst belangrijk was voor de omliggende gemeenschappen?’

Diezelfde vragen stelde CooperAcción zich in een video die vandaag op sociale media gepubliceerd werd: ‘Wat als het niet was gegaan om een berg die internationaal erkend wordt om haar schoonheid? Wat als het om een meer ging dat alleen maar uiterst belangrijk was voor de omliggende gemeenschappen, of om een plaats dat spiritueel belang heeft voor een cultuur?’

Want meestal is dat het geval. Inmiddels hoort 14 procent van de oppervlakte van Peru al aan de mijnbouw toe. Wie beslist er welke regio´s meer waard zijn, en welke beschermd moeten worden? En waarom andere regio´s niet? Waarom kon deze mijnconcessie in drie dagen worden tegengehouden en schoot iedereen - nationaal en internationaal - meteen in de verdediging? Waarom geven we minder om gebieden die ons onbekend zijn? Waarom kan dit niet altijd gebeuren, en strijden sommige gemeenschappen maandenlang, jarenlang, om vervolgens alsnog van hun terrein en uit hun huizen gezet te worden?

Volgens CooperAcción is het probleem vooral dat alle beslissingen omtrent de grond in Peru in Lima genomen worden, en er dus geen samenwerking is met de lokale bevolking of regionale overheid. En dat de lokale bevolking geen stem krijgt vormt uiteraard in heel veel meer gevallen een groot probleem.

In ieder geval laat de hele zaak rond Rainbow Mountain ons zien hoeveel invloed we kunnen hebben. Hoe snel men druk kan uitoefenen, op de regering, op mijnbouwbedrijven, en hoe snel men voor verandering kan zorgen. En hoe we alleen in actie schieten als een gebied toevallig aantrekkelijk en toeristisch is.

Kunnen we voortaan niet voor elk gebied dat overgeleverd wordt aan de mijnbouw ten koste van de lokale bevolking even snel gezamenlijk op ons spreekwoordelijk paard kruipen?