Een Braziliaans stadje boordevol alternatieve landbouwprojecten

Wereldblogger Luc Vankrunkelsven bezocht onlangs het stadje Pirenópolis, dat omgeven is door immense sojavelden - monocultuur die je ook elders in de Cerrado vindt. Toch zijn er in deze oude koloniale stad heel wat agro-ecologische alternatieven. Het is de thuis van IPEC, het internationaal gekende en gewaardeerde Instituut voor Permacultuur en Ecodorp van de Cerrado.

Tien jaar geleden werd ik voor het eerst uitgenodigd om het IPEC (Instituto de Permacultura e Ecovilas do Cerrado) te bezoeken. Dit permacultuurcentrum in Pirenópolis is een duurzaam landbouwproject. Hoewel het indrukwekkende centrum door de pandemie al twee jaar stilligt, is het bezoek eindelijk gebeurd. Mijn gids Rodrigo woont er voorlopig alleen en geeft me een interessante rondleiding.

IPEC trekt bezoekers aan over heel de wereld.

Het IPEC werd in 1999 opgericht door André Soares en Lucy Legan, een Braziliaans-Australisch koppel. In Australië hadden zij de gelegenheid om een cursus te volgen bij niemand minder dan Bill Mollison, de vader van de permacultuur. Die methode ontstond in Australië naar aanleiding van de energiecrisis in 1974.

Het centrum ligt er verlaten bij, maar oogt bijzonder indrukwekkend. In zijn twintigjarig bestaan trok het centrum meer dan 20.000 bezoekers. De helft van die bezoekers waren Brazilianen, maar IPEC trekt ook bezoekers aan over heel de wereld. Zij komen cursus volgen en de permacultuur in de praktijk brengen.

De sojavelden staan op mijn netvlies gebrand, maar ook het ecocentrum is indrukwekkend. Je waant jezelf in een andere wereld, met leuke lemen gebouwen, composttoiletten, kunstig gemaakte aula’s , filmzaal etc. Een kort bezoek aan de website geeft je meteen een goede indruk van het centrum, ook al is de site in het Portugees.

Vorming en vermaak

Pirenópolis heeft meer te bieden dan alleen het ecocentrum. Het is een mooie koloniale stad die doet denken aan steden zoals Ouro Preto en Paraty. Helaas komen deze steden voort uit een nalatenschap van slavernij. Ondanks deze trieste geschiedenis worden er nu diverse mooie projecten opgericht.

Het is best gezellig, in de buitenlucht kijken kinderen en volwassenen samen naar de film.

De NGO COEPI (Communidade Educacional de Pirenópolis) is hier een mooi voorbeeld van. Al 25 jaar organiseren zij allerlei activiteiten voor kinderen en volwassenen: filmavonden, muziek- en dansworkshops, radio en video, een bibliotheek, agro-ecologie, etc. Daarnaast baten zij ook een museum uit voor kinderen. ‘Oca da terra’ is een museum over de geschiedenis van de regionale cultuur en biodiversiteit. Ook hier geeft de website meteen een beeld van de activiteiten van de organisatie.

Zoals overal ter wereld lag ook hier alles stil. Na twee jaar onderbreking van hun filmavonden starten ze opnieuw met een vertoning van ‘Het ritme van de rups’. Dat is een film over ecologische landbouw in Brazilië en Vlaanderen waaraan ik samen met de organisatie Wervel heb meegewerkt.

De vertoning is best gezellig, in de buitenlucht kijken kinderen en volwassen samen naar de film. Nadien volgt er een nabespreking en een gesprek over de Cerrado en de verantwoordelijkheid van Brazilianen, Europeanen en Chinezen.

Biologisch paradijs

In de streek is er naast de uitgestrekte sojavelden heel wat biologische landbouw. Daarom lopen we even langs de biomarkt, nadien reizen we door naar een bijzondere boerderij en natuurbeschermingsinitiatief: Santuário de Vida Silvestre Vagafogo.

Ondanks de afgelegen ligging komen hier jaarlijks duizenden toeristen naartoe.

Dit domein kent een typisch Braziliaanse geschiedenis. De voorouders van de huidige boer immigreerden na de Tweede wereldoorlog vanuit Hongarije en Oostenrijk. Ze leefden een periode in een Braziliaanse gemeenschap in Sint-Martens-Latem en Gent, nadien vertrokken ze richting Brazilië.

Die Belgisch-Braziliaanse gemeenschap inspireerde hen om in Pirenópolis een groot stuk natuur te kopen. Op die grond bouwden ze een ecologische boerderij met melkkoeien en veel andere producten. Deze serveren ze in hun restaurant.

Het domein bevat een avonturenpad, je kan er baden in helder water en je begeeft je tussen indrukwekkende bomen. Ondanks dat het domein afgelegen ligt en enkel bereikbaar is langs een zandweg met veel putten, komen hier jaarlijks duizenden toeristen naartoe. Bij ons vertrek worden we begroet door vier Seriema’s, mini-struisvogels die rechtstreeks afstammen van de eerste vogels na de dinosaurustijden.

Santo Divino

Toevallig vond er tijdens mijn verblijf in de stad een groot feest plaats. ‘Santo Divino’ is een katholiek feest dat via de Portugezen in Brazilië werd geïntroduceerd. Op het eiland Alcantara bij São Luis maakte ik het al eens mee, maar hier krijgt het een aparte invulling.

Typerend voor het feest in Pirenópolis zijn de Veronicas, koekjes gemaakt van suikerriet en eieren.

In beide gevallen wordt iemand verkozen als ‘imperador’ (heerser), vergelijkbaar met koning carnaval. Maar typerend voor het feest in pirenópolis zijn de Veronicas. Dat zijn koekjes gemaakt van suikerriet en eieren. Jong en oud worden betrokken bij het maken ervan, met Pinksteren delen ze deze dan uit.

Met de nachtbus ga ik naar mijn volgende bestemming, van het naburige Anápolis naar Barreiras in de deelstaat Bahia. Ik moet zes uur wachten in een onaangenaam busstation. Er wordt mij aangeraden om naar een shoppingcentrum in de buurt te gaan.

Wat een verschrikking, dit shoppingcentrum voelt heel Amerikaans aan. Brazilianen spiegelen zich niet alleen aan Europa maar ook sterk aan de VS. De shoppingcentra in België zijn kleine schuren in vergelijking met wat ik hier aanschouw. Omringd door het gekrijs van kinderen en het lawaai van de vele bezoekers slaag ik er toch in om deze tekst uit te typen.