Amarildo: gemarteld

Elisabet Gomes da Silva is niet bang meer. Zondag (6 oktober) sprak ze op de eerste nationale bijeenkomst van de Mulheres em Luta (Vechtende Vrouwen). ‘De trafikanten,’ zei Elisabet daar, ‘zij moorden en laten de familie het lijk begraven. De politie moordt en verdwijnt met het lijk.’ In juli verloor Elisabet haar man Amarildo. Hij verdween na zijn arrestatie. Vorige week raakte bekend dat hij door de politie van Rio is gemarteld en vermoord.

Amarildo de Souza, 43, verdween nu bijna drie maanden geleden. Op 14 juli werd hij opgepakt tijdens een razzia in de favela Rocinha van Rio de Janeiro. In Rio zijn er tientallen van zulke informeel gebouwde volkswijken, maar Rocinha is een van de grootste. Na 14 juli is er niets meer van Amarildo gehoord. Zulke incidenten gebeuren sinds mensenheugenis in Brazilië, en meestal worden ze in de doofpot gestopt. Maar met Amarildo ging het anders. Het nieuws van de verdwijning werd opgepikt door de protestbeweging die toen in het hele land nog volop bezig was. Amarildo groeide uit tot een symbool van het protest tegen de gangbare politiek. We hoorden het nog op 7 september, de nationale feestdag in Brazilië, toen manifestanten in Rio zongen : ‘Ô lele Ô lala, A Rocinha quer saber onde o Amarildo esta’ (O lele O lala Rocinha wil weten waar Amarildo is). 

Dankzij de protesten kwam er een onderzoek naar Amarildo’s verdwijning. Er zijn intussen vier wedersamenstellingen geweest. Tien politiemannen van de Policia Militar (PM), waaronder een majoor, zitten in de cel. Zij hebben Amarildo op 14 juli naar een politiepost van de beruchte UPP gebracht, de Unidades de Policia Pacificadora (Eenheden van de Pacificatie-Politie). Vorige week kwam er een doorbraak toen werd bekendgemaakt hoe het Amarildo is vergaan: hij is in de UPP-containers met elektroshocs gemarteld en verstikt met een plasticzak. De politiemannen zouden hem hebben ondervraagd over wapens die in Rocinha voor drugstrafikanten zouden hebben gecirculeerd. Drie andere bewoners van Rocinha verklaarden intussen dat ook zij in die UPP-containers zijn gemarteld.

Elisabet Gomes da Silva eist het stoffelijk overschot van haar man op, zodat zij het kan begraven. De onderzoekers gaan DNA van Amarildo vergelijken met het DNA van ‘acht gelijkaardige gevallen’ (Estado do Minas, 6 oktober). Deze week zou de politie een zoekactie houden naar de stoffelijke resten.

Oorlog tegen de armen

De zaak-Amarildo wordt in heel Brazilië met grote aandacht gevolgd. Voor veel mensen is Amarildo maar één van de talrijke slachtoffers in wat hier een oorlog tegen de armen, de zwarten en de favela-bewoners wordt genoemd. Amarildo werd gearresteerd tijdens een politie-operatie die Paz Armada (Gewapende Vrede) was genoemd. Dat feit illustreert dat er echt een oorlog bezig is. De UPP zijn in die oorlog de stoottroepen van de macht. Zij zijn opgericht in 2008, zogenaamd om de favelas te ‘pacificeren’. Zij veroveren er stelselmatig terrein, waar ze dikwijls de plaats van drugsbendes hebben ingenomen. Maar eens de bendes verjaagd, hebben de UPP de favelas niet teruggegeven aan de bewoners : hun oorlog tegen de mensen blijft voortduren.

Er zijn nu bijna 40 Unidades de Policia Pacificadora. In Rio de Janeiro zijn de eerste UPPs ingeplant in de Zona Sul, het stadscentrum dicht bij de oceaan en de (vaak dure) residentiële wijken daarrond. Maar de pacificatie-politiek breidt verder uit. Gisteren zijn de 35-ste en 36-ste UPP ingeplant in wijken in Zona Norte van Rio. Dat gebeurde met groot machtsvertoon. De krant Estado do Minas somt op hoeveel manschappen er zijn ingezet : 430 agenten van dePolicia Militar, 500 van de civiele politie, 120 van de federale wegenpolitie en 180 mariniers met 14 pantserwagens.

Armoede lokt geweld uit 

Brazilië wordt geteisterd door geweld. Maar het geweld is een graadmeter van de armoede en de onderontwikkeling. Volgens Erminia Maricato is het geweld de voorbije decennia erger geworden ‘omdat de economie niet draaide, omdat er veel werkloosheid was en vanwege de neo-liberale politiek die verhinderde dat er in sociale voorzieningen werd geïnvesteerd.’ Erminia Maricato, gewezen Vice-Minister voor de Steden, noemt cijfers. Tussen 1980 en 2010 nam het aantal moorden in Brazilië toe met 259 %. ‘De slachtoffers zijn bijna altijd jonge, arme zwarten die in de rand van de grootsteden wonen’ (in : Cidade Rebeldes, juli 2013).

Heel vaak vallen de doden door politiekogels. De Advocaten van de Balie van Rio de Janeiro hebben dat laten onderzoeken. Ze vroegen aan socioloog Michel Misse om cijfers te verzamelen. De resultaten werden in augustus gepubliceerd, ze zijn onthutsend. Misse vond dat in tien jaar tijd, tussen 2001 en 2011 in Rio de Janeiro liefst 10.000 mensen zijn gedood door de politie of zijn verdwenen. De advocaten voeren nu de campagne Disappearances of Democracy.

Hier in Brazilië start nu een campagne om de familie van Amarildo en de strijd voor de mensenrechten in het algemeen te steunen. Somos todos Amarildo (We zijn allemaal Amarildo), zo heet de campagne. Bekende artiesten zoals de zanger Caetano Veloso steunen de campagne. Veloso lanceerde vandaag de video die de campagne begeleidt.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Schrijver, journalist en onderzoeker

    Raf Custers is schrijver, historicus en journalist en publiceerde onder andere Grondstoffenjagers (2013) en De uitverkoop van Zuid-Amerika (2016).

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.