United Women, naar meer gendergelijkheid in Oeganda

Het was een week vol met debatten, (levens)verhalen, dromen, opinies, verwachtingen en toekomstplannen. Vooral het debat over de uitputting van natuurlijke rijkdommen en gevolgen voor vrouwen, bleef me sterk bij. Verschillende vrouwen getuigden over hun levensomstandigheden en de moeilijkheden die ze ondervinden binnen hun gezin. De impact van het ontoereikende beheer van de natuurlijke bronnen heeft soms verstrekkende gevolgen.

Het leven zoals het is

Een echtpaar in de Rwenzori-regio in West-Oeganda. Hij is een houthandelaar in eucalyptus, zij is huisvrouw. De eucalyptusboom groeit snel en brengt daardoor ook snel geld op, een welkom inkomen voor het gezin. Eucalyptus vraagt echter veel van de bodem, de boom neemt veel water op en put daardoor de grond uit.

De vrouw moet steeds verder van huis op zoek gaan naar brandhout en water en loopt daardoor gevaar voor overvallers en aanranders.

De man hakt het hout in de buurt. Zijn vrouw moet daardoor steeds verder van huis op zoek gaan naar brandhout en water voor huishoudelijk gebruik. Ze is uren van huis weg, met of zonder de jongste kinderen. De anderen blijven thuis, alleen.

Het begint te schemeren. De vrouw haast zich naar huis, onderweg moet ze heel oplettend zijn. Ze is wat ongerust, want haar man en kinderen hebben honger en onderweg schuilt het gevaar van diefstal, aanranding of seksuele intimidatie.

Wanneer ze thuiskomt, wil ze meteen koken, maar haar man is dronken en boos. Hij vindt dat ze haar rol als huisvrouw niet goed genoeg opneemt. Bovendien verdenkt hij haar ervan een relatie te hebben met een andere man. Ze wordt het slachtoffer van huiselijk geweld. Er is geen voedsel, geen water en de kinderen worden alleen gelaten …

Voedselonzekerheid en seksueel geweld

Bossen vernield voor handel, landbouw, brandhout, houtskool, bouwmateriaal. Dat heeft allerlei gevolgen, die des te voelbaar zijn voor vrouwen. Door de uitputting van natuurlijke rijkdommen zoals de bodem en bossen, is er niet voldoende water en hout voor huishoudelijk gebruik en voor landbouw.

Bossen vernield voor handel, landbouw, brandhout, houtskool, bouwmateriaal, dat heeft zware gevolgen, vooral voor vrouwen.

Gewassen drogen uit of groeien niet meer. Voedsel wordt schaars en moet aagekocht worden, wat een hoge kost betekent voor het gezin.

Vrouwen moeten langere afstanden lopen om hout te sprokkelen en water te halen. Daarbij worden ze blootgesteld aan seksueel geweld door roekeloze handelaars in hout, dierensmokkelaars en anderen. Ook huishoudelijk geweld komt vaker voor.

Groothandelaars kopen massaal gronden op of eigenen ze zich toe. Gezinnen zijn genoodzaakt om op hun eigen land te werken voor een hongerloon. De kleine vergoeding die ze ontvangen, wordt veelal door de man in het gezin besteed aan alcohol of het huwen van een tweede vrouw.

Mannen verlaten hun gezin, omdat ze geen inkomen meer hebben. De vrouw neemt de rol van de man op zich, dit gebeurt overigens vaak wanneer het koppel nog samenwoont.

Weinig vooruitstrevend

Aan de basis van deze problemen liggen een toenemende bevolkingsgroei, corruptie, zwak bosbeheer, slechte landverdeling, en het foutief gebruik van natuurlijke rijkdommen. Oeganda heeft een jaarlijkse bevolkingstoename van ruim drie procent. Naar schatting heeft Oeganda tegen 2025 een bevolking van 47 miljoen, maar de natuurlijke rijkdommen groeien niet mee.

Vrouwenrechten met betrekking tot bosbeheer en natuurbehoud zijn in de beleidsnota’s opgenomen, maar zijn weinig vooruitstrevend.

Een groot deel van de gronden is nog steeds in bezit van de koninkrijken, die afspraken hebben met investeerders in onder andere thee en rietsuiker.

Daarnaast belanden criminele feiten vaak in een doofpot en gaan de wantoestanden gewoon door.

Vrouwenrechten zijn in de beleidsnota’s met betrekking tot bosbeheer en natuurbehoud opgenomen, maar zijn weinig vooruitstrevend. Genderinclusiviteit wordt maar beperkt toegepast.

Zo is slechts 30 procent van het grondbezit in handen van vrouwen. De andere 70 procent is in handen van de overheid (30 procent) en de private sector (40 procent), domeinen die door mannen worden gedomineerd. In bezit hebben, is bovendien niet per se voor het leven.

Samen sterk voor een betere toekomst

De deelnemers van de regionale Women’s Week debatteerden niet enkel over de oorzaken van uitgeputte natuurlijke rijkdommen, landonteigening en de impact ervan op vrouwen en families. Ze stonden ook stil bij mogelijke oplossingen voor deze problemen.

Een van de aangereikte antwoorden is de oprichting en ondersteuning van fora waarin vrouwen en gemeenschappen betrokken worden en die stakeholders aanmoedigen tot verder gerichte en inclusieve politieke dialoog. Daarnaast pleiten de deelnemers voor een sensibilisering omtrent mensenrechten, vrouwenrechten in het bijzonder, en een correct natuurbeheer.

Deelnemers voor een sensibilisering omtrent mensenrechten, vrouwenrechten en een correct natuurbeheer.

Verder is het benoemen van corruptie op zich een belangrijke factor voor verandering volgens de deelnemers.

Tijdens de afsluitende ceremonie van de Women’s Week deden de organisatoren oproepen aan de de overheid.

Er is nood aan samenwerking tussen het middenveld en vrouwenrechtenorganisaties rond seksueel en huishoudelijk geweld en aan de bescherming van vrouwenrechten in relatie tot grondbezit.

Het wetgevend kader rond vrouwenrechten is toe aan een herziening. De regio heeft alternatieve en betaalbare energie nodig. Ze vragen meer aandacht voor de betrokkenheid van vrouwen in kiesgebieden en investering in onderzoek naar schending van vrouwenrechten.

De oproep werd rechtstreeks aangehoord en geobserveerd door de een afgevaardigde van het Tooro Kingdom. Ook zij vestigen de aandacht op samenwerking en verbetering van de vrouwenrechten in de regio en in Oeganda.

Visuele methodologie

Ook de partnerorganisaties van Broederlijk Delen, waaronder Kabarole Research & Resource Center, Joint Effort to Save the Environment & Rwenzori Women’s Forum, werken met 45.000 rurale families rond deze thematiek in de Rwenzori-regio.

Een van de gebruikte tools in samenwerking met de Rwenzori Women’s Forum is GALS (Gender Action Learning System).

GALS is een visuele methodologie met aandacht voor gendergerechtigdheid en duurzame levensomstandigheden voor gezinnen. Ervaring leert dat verandering in genderrelaties mogelijk is in elke context, los van de tijd die erover gaat. Sensibilisering en betrokkenheid brengen respect en transformatie.