Joris Melkert: ‘Tegen 2035 zal de luchtvaart verdubbeld zijn’

In het kader van het Nederlandse klimaatakkoord zijn er klimaattafels gecreëerd waarrond experts onder meer manieren zoeken om luchthavens schoner te maken door vlootvernieuwing en alternatieve brandstoffen. Docent luchtvaart aan de TU Delft Joris Melkert zit mee aan een van die tafels.

Tom Dieusaert gaat in gesprek met de luchtvaartexpert over de verdubbeling van het luchtverkeer en de klimaatuitdagingen.

Vergelijkbaar met auto

De indruk bestaat dat de luchtvaart in grote mate bijdraagt tot het broeikaseffect, klopt deze indruk?

Joris Melkert: Ja en neen. De uitstoot die de luchtvaart genereert komt neer op ongeveer 2 tot 3 procent van het wereldtotaal, dus dat valt nog mee. Er zijn stemmen die zeggen, dat de uitstoot wel op grote hoogte gebeurt en dus een meer directe invloed heeft.

‘De CO2-uitstoot die de luchtvaart genereert komt neer op ongeveer 2 tot 3 procent van het wereldtotaal en is met factor 6 gedaald’

Niet onbelangrijk is dat er grote stappen zijn gemaakt om de motoren zuiniger te maken. De uitstoot is met factor 6 gedaald. Er is dus zes keer minder uitstoot dan jaren ’60 en ‘70. Een modern verkeersvliegtuig met een gemiddelde bezetting heeft per passagier een vergelijkbare CO2-uitstoot als een auto. Het verschil is wel dat je met een vliegtuig heel wat meer kilometers doet.

In de industrie zie je de eerste vliegtuigen die electrisch aangedreven worden. Hoe ver staat de technologie?

Joris Melkert: Die technologie is echt nog ver weg. Er zijn twee soorten electrische toepassingen: het eerste type van luchttaxi’s werkt met rotors, zoals een helicopter. Het tweede type is als een gewoon vliegtuig maar met een electrisch aangedreven propeller.

Het eerst type lijkt me vooral bedoeld om het verkeersprobleem op te lossen, maar die rotors zijn geen efficiënte manier om draagkracht te maken, verticale draagkracht is energetisch ongelooflijk duur. Je voortbewegen met een helicopter doe je eigenlijk alleen als je op een bepaalde plek wil landen. Als je horizontaal (vooruit) vliegt is dat energetisch vier tot vijf keer efficiënter.

Een uurtje vliegen

Om de straalmotoren van een commerciëel vliegtuig te vervangen door electrische propellers, doet zich hetzelfde probleem voor als bij Tesla voertuigen: krachtige batterijen vinden?

Joris Melkert: Ja en in de luchvaart is dat probleem nog veel groter, er is namelijk een soort sneeuwbaleffect. Stel: je hebt een vliegtuig en je wil een kilogram extra mee vervoeren. Daarmee moet je een kilogram extra draagkracht maken, en dat is niet gratis. De prijs die je daarvoor betaalt, is een beetje meer luchtweerstand, dus je hebt meer stuwkracht nodig, dus een grotere motor en meer brandstof.

Meer brandstof en een grotere motor is weer meer gewicht en dat moet je weer van de grond krijgen. Dus om die ene extra kilo mee te nemen wordt je vliegtuig tot zes kilogram zwaarder. Dus de accu’s worden enorm zwaar. Je mag niet vergeten dat je tot zestig keer meer energie kan stoppen in een kilo benzine dan in een accu. Dus we kunnen kleine lichte vliegtuigjes ontwikkelen die een uurtje vliegen, maar met een vliegtuig naar Londen, vergeet het voorlopig.

Dus we zijn nog even weg van de electrische Airbus 320 of de Boeing 737. Bestaan daar projecties over wanneer dat mogelijk zou zijn?

Joris Melkert: Er bestaan wel wat ideëen over maar dat is echt wel over de helft van deze eeuw. Een hybride vliegtuig is waarschijnlijk wel haalbaar: een verbrandingsmotor die deels electriciteit genereert en een accu gebruikt voor extra stuwkracht. Nu worden de motoren ontworpen voor het extra startvermogen, terwijl ze op kruisvlucht maar 85 procent van de motorkracht gebruiken. Dus men kan lichtere motoren bouwen die bij het opstijgen een accu gebruiken en zo tien procent besparen op de uitstoot.

Magere initiatieven

Zouden we mensen niet moeten aanmoedigen tijdens het weekend op de heide te gaan wandelen in plaats van heen en terug te vliegen naar Barcelona?

Joris Melkert: Het probleem is de sterke groei in de luchtvaart. Deze sector groeit met 5 procent per jaar en dat heeft te maken met economische welvaart. Vijf procent lijkt niet zo vreselijk veel, maar het is een verdubbeling iedere 15 jaar. Dat betekent dat de luchtvaart tegen 2035 zal verdubbelen en voor de helft van deze eeuw nogmaals verdubbelt. Terwijl we met de Akkoorden van Parijs hebben afgesproken minder te gaan vervuilen, stoot de luchtvaart meer uit. Het grote probleem van de luchtvaart ligt in de toekomst.

Is er bij de vliegtuigindustie zelf vraag om ecologischer te worden? De maatschappijen willen toch ook besparen op brandstof?

Joris Melkert: Er zijn een paar magere initiatieven om vluchten op biobrandstof te doen maar daar komen de luchtvaartmaatschappijen financieel niet uit. Met de opkomst van lowcost maatschappijen zijn de marges van luchtvaartmaatschappijen erg onder druk te komen te staan. De winst die een vliegtuigmaatschappij op een ticket maakt is amper 10 euro. Ze kunnen geen kant op en worden letterlijk dood geconcurreerd.