Turbulent, in de vortex van de wereldwijde energierevolutie

Op de oude Philipssite in Hasselt, waar vroeger platenspelers, bandopnemers en cassetterecorders werden gemaakt, staat een grote waterbak in het midden van een kamer. Onderin het bassin draait een schroef. Hier, in de testruimte van de energiepioniers van Turbulent, wordt stroom opgewekt.

Naast het bassin staan er in de ruimte één computer met kabeltjes die in alle richtingen lopen, enkele kasten gevuld met gereedschap en 3D-geprinte voorwerpen, een grote ontwerptekening die aan de muur hangt en twee stoelen. Dit moet de habitat van onderzoekers zijn.

Het was niet gemakkelijk om de heren van Turbulent te pakken te krijgen. Een groot deel van de actie speelt zich op dit moment af in Chili, waar een eerste productielijn van waterturbines wordt opgestart. Ook de twee jonge oprichters van Turbulent, Geert Slachmuylders en Jasper Verreydt, verblijven daar nu.

In Hasselt ontmoet ik Luc Berben, de derde oprichter en COO van het bedrijf, de man die de dagelijkse leiding in handen heeft.

Luc heeft er een kwarteeuw carrière opzitten bij Materialise, de 3D-printpionier in Leuven. Hij verruilde het bedrijf enkele jaren geleden voor de jonge startup Turbulent, om er opnieuw van (bijna) niets te beginnen, om terug te pionieren. Hij bracht zijn expertise in IT mee.

Veel nieuwe bronnen van energie

De turbines die Turbulent vandaag ontwikkelt, zijn simpel, democratisch en briljant. Ze maken gebruik van hoogteverschillen in waterlopen – watervallen of sluizen – om energie op te wekken. Het revolutionaire is dat de turbines slechts een klein verval nodig hebben om resultaat te boeken – anderhalve meter hoogteverschil. Dat zorgt ervoor dat opeens veel nieuwe plaatsen overal ter wereld een bron van energie kunnen worden.

‘Door de natuur na te bootsen –biomimicry – ontwierpen we onze turbine.’ vertelt Luc. ‘Denk aan de kolk boven het afvoerputje van een bad dat leegloopt. Die maken we na. Een draaikolk of vortex heeft de eigenschap dat de kracht van het water gebundeld is in het midden, en dus niet verdeeld over een groot oppervlak. Centraal in de kolk plaatsen we een schroef, die de energie eruit kan halen.’

‘Met onze turbines slagen we erin om de kracht van het water efficiënt om te zetten in bruikbare stroom,’ legt Luc uit. ‘Daar ging dan ook heel wat onderzoek aan vooraf. Geert studeerde in 2013 af aan Groep T als ingenieur elektromechanica, met een project over energie in vortexen. De resultaten van dat onderzoek waren zo veelbelovend, dat hij er wel verder mee moést gaan. Daarop richtte hij samen met Jasper Turbulent op.’

Waar zonnecellen werken met piek- en dalmomenten, zijn die verschillen er veel minder bij waterlopen.

Sinds het ontstaan van het bedrijf concentreerde Turbulent zich bijna alleen op onderzoek. ‘En dat heeft opgebracht,’ vertelt Luc. ‘Elke paar maanden haalden we een groter percentage rendement. Op dit moment is dat 60 procent – we kunnen dus meer dan de helft van de energie in het water omzetten in stroom. Daar zijn we erg trots op, het is duidelijk beter dan wat vergelijkbare initiatieven bereiken.’

‘Nu we een goed werkende turbine hebben ontworpen, is de volgende stap om die ook echt in de praktijk te brengen, om een productielijn op te starten. Daarmee zijn we bezig in Chili,’ vertelt hij.

Turbulents concept brengt wat voordelen met zich mee. Waterlopen met een klein verval zijn er bijna overal in de wereld en de energie die ze opleveren is vrijwel constant. Waar zonnecellen werken met piek- en dalmomenten, zijn die verschillen er veel minder bij waterlopen. Daarnaast is de turbine relatief goedkoop en makkelijk te plaatsen. En – in tegenstelling tot bijvoorbeeld stuwdammen – is de impact op de omgeving erg klein.

Energiebronnen decentraliseren heeft nog een voordeel. Bij de klassieke elektriciteitsnetten – waar één energiebron grote hoeveelheden stroom levert, zoals een kernreactor, steenkoolcentrale of een stuwdam – is er al gauw een verlies van 50 procent energie bij het transport. Net als windmolens en zonnepanelen bieden de waterturbines het voordeel dat ze verspreid kunnen worden, zodat er minder afstand wordt afgelegd tussen bron en afnemer. Zeker in dunbevolkte gebieden is dat een troef.

Energierevolutie

Door energie uit waterlopen zo bereikbaar te maken, kan er wel eens een omwenteling in de energievoorziening komen. Waarbij grote netbeheerders en massaproducenten van energie dan terrein verliezen ten voordele van mobiele, zelfgestuurde energieopwekkers. ‘Onze manier van werken breekt radicaal met hoe energievoorziening vandaag georganiseerd wordt,’ zegt Luc. ‘Tegelijkertijd merken we wel dat ook grote bedrijven interesse hebben in ons verhaal, en ons steunen – zo is Engie, het voormalige GDF-Suez en grootste nutsbedrijf ter wereld, partner bij ons Chileens project.’

De waterturbines open source beschikbaar maken, gebeurt voorlopig niet, legt Luc uit. ‘We willen er nu vooral voor zorgen dat we het hele proces in kaart brengen, van productie over plaatsing tot onderhoud van de turbines. We willen ook vastleggen wat een correcte uitvoering precies inhoudt. Op elke turbine die we nu plaatsen, zit een computertje dat verbonden is met het internet. In het hoofdkantoor ontvangen we die gegevens en foutmeldingen. Dat zorgt ervoor dat we op het juiste moment kunnen ingrijpen, of aanpassen waar nodig.’

‘Wanneer we dat proces van kwaliteitscontrole helemaal uitgedokterd hebben, willen we er graag op één of andere manier voor zorgen dat het concept snel en gemakkelijk toegepast kan worden over heel de wereld – via een franchisemodel, of via partners. Daar denken we over na.’

Organisatie van de 21ste eeuw

Al sinds de start, drie jaar geleden, gaat het hard voor de heren van Turbulent. Op enkele jaren tijd werden ze de wonderkinderen van de Vlaamse cleantech-industrie. Die industrie staat voor duurzame, milieu-ontlastende innovaties – het paradepaardje van Vlaams minister van Economie en Innovatie Philippe Muyters.

In hun korte bestaan regen ze een bijzonder palmares aan elkaar. In 2014 werden Jasper en Geert in België geselecteerd voor de incubator Start it@KBC. Daarna volgden internationale prijzen, uitgereikt in verre windstreken – van Chili tot MIT in Massachusetts, en van Londen tot Mexico.

‘Vergaderingen houden we via Skype, via de chatfunctie van Slack werken aan de vele documenten en projecten, en via Trello organiseren we alle taken.’

‘We zijn zelf verbaasd over hoe goed die wedstrijden steeds uitdraaien, ook internationaal,’ vertelt Luc. ‘Recent sleepten we nog 100.000 dollar in de wacht in Utah als winnaar van de WWL Orcelle Award voor bedrijven die duurzaamheid kunnen omzetten in waarde. En deze dagen is Turbulent in de running voor UNESCO’s Closer to People cleantech award.’

Ook het bedrijf groeide in een recordtempo. ‘Er werken nu tien mensen bij Turbulent. De meesten zijn ingenieurs en onderzoekers,’ legt Luc uit. ‘Twee personen werken op marketing.’

‘Dat het grootste deel van de ploeg op dit moment in het buitenland verblijft, dwong ons ertoe om creatief aan de slag te gaan met wat het internet ons te bieden heeft. Vergaderingen houden we via Skype, via de chatfunctie van Slack werken aan de vele documenten en projecten, en via Trello organiseren we alle taken. We runnen echt een organisatie van de 21ste eeuw,’ lacht hij.

Watermolens, sluizen en irrigatiekanalen

‘In september 2015 plaatsten we ons eerste prototype op een inspirerende plek,’ zegt Luc. ‘Daar waar vroeger een oude watermolen stond bij kasteel Cleerbeek in Tielt-Winge, installeerden we onze eerste prototype. ‘De turbine kan jaarlijks tot 12.000 kilowattuur stroom genereren,’ legt Luc uit. ‘Dat is genoeg voor ongeveer drie gezinnen. We rekenden het eens na, in ons land zijn er meer dan duizend molensites die eventueel in aanmerking kunnen komen voor een installatie als de onze. Ook rivieren met sluizen bieden mogelijkheden.’

‘Wat de plannen voor de toekomst zijn? Produceren. Zo veel mogelijk waterturbines installeren. En zo, net als de watermolens vroeger, de energie opnieuw dichter bij de mensen brengen.’

‘In Chili zijn we op dit moment een installatie aan het uitvoeren van 15 kilowatt. Daarmee kan je ongeveer twintig Belgische gezinnen van energie te voorzien – in Chili ligt dat aantal nog hoger,’ legt Luc uit. ‘Het model dat we daar ontwikkelen en installeren wordt ons standaardmodel voor de volgende periode. Intussen werken we verder aan turbines die zowel grotere als kleinere vermogens opleveren.’

‘Toen we vorig jaar de prijs voor de beste Startup Chile wonnen, engageerden we ons om daar ook écht iets op te starten. Dus we zijn er nu, samen met heel wat lokale medewerkers en in samenwerking met universiteiten daar, onze eerste productielijn aan het opzetten. De turbine kan ingezet worden op de irrigatiekanalen van de enorme private landbouwgebieden die Chili rijk is.’

‘Dat heeft als voordeel dat de wetgeving relatief eenvoudig is – een turbine plaatsen in openbare of gedeelde waterlopen is vaak niet gemakkelijk. Omdat in Chili soms het hele energienetwerk uitvalt door black-outs, is er een grote vraag naar betrouwbare energie in het land, zowel bij burgers als bij de overheid.’

‘Wat de plannen voor de toekomst zijn?’ lacht Luc. ‘Produceren. Zo veel mogelijk waterturbines installeren. En zo, net als de watermolens vroeger, de energie opnieuw dichter bij de mensen brengen.’

Dit artikel van Isabelle Vanhoutte verscheen eerder op haar website Kleine Revolutie.