Werknemers zonder papieren, die nauwelijks meer dan 3 euro per uur verdienen op de wijngaarden in het rijke noorden van Italië, zeggen dat ze het slachtoffer zijn van racisme en onmenselijke werkomstandigheden. 'Als ze je te laat betalen, kan je niet eten.'

Toen een groep Roemeense bouwvakkers in Berlijn wekenlang geen loon kreeg voor hun werk, kwamen ze in opstand. Veel protestacties, gesprekken met de vakbond en rechtszaken later blijven de malafide bouwbedrijven nog steeds buiten schot. ‘Het systeem van uitbuiting móet in stand gehouden worden.’

Veel mensen zonder papieren zitten vast in een onzekere situatie, waarin vooruitdenken moeilijk is. De federale regering wil een aantal pilootprojecten financieren om mensen zonder papieren duurzamer te begeleiden naar een toekomstperspectief. MO* bezocht enkele bestaande initiatieven.