Chinese lange arm reikt ver in Cambodja

Op 19 juli vieren Cambodja en China 65 jaar diplomatieke relaties. In 1958, vijf jaar na de onafhankelijkheid van zijn land, knoopte de toenmalige Cambodjaanse koning Norodom Sihanouk gesprekken aan met Beijing. Intussen investeren de Chinezen miljarden in Cambodja, zonder moeilijke vragen te stellen over mensenrechten of democratie. 

In de jaren 50 zocht China bondgenoten om de groeiende invloed van de Verenigde Staten in de regio te counteren. Koning Sihanouk wilde graag met alle grootmachten praten. De landen konden het met elkaar vinden en die goeie verstandhouding is gebleven.

Vandaag heeft China ontzettend veel invloed in Cambodja, vooral via miljardeninvesteringen. Ruim veertig procent van het buitenlands geld dat in Cambodja geïnvesteerd wordt, komt uit China. 

Langetermijninvesteringen

In 2021 waren Chinese langetermijninvesteringen in Cambodja goed voor 2,3 miljard dollar. Dat is een stijging van meer dan zestig procent in vergelijking met het jaar ervoor. Tijdens de eerste helft van 2022 ging het over een bedrag van 1,29 miljard dollar. 

Ruim veertig procent van het buitenlands geld dat in Cambodja geïnvesteerd wordt, komt uit China. 

De cijfers komen van de Raad voor Ontwikkeling van Cambodja of Council for the Development of Cambodia. Het gaat onder meer over wegen, ziekenhuizen, watervoorzieningen en luchthavens. 

In ruil steunt Cambodja China door dik en dun, bijvoorbeeld in de vergadering van Zuidoost-Aziatische landen (ASEAN). In 2016 weigerde de Cambodjaanse premier Hun Sen daar een tekst te ondertekenen die Beijing unaniem moest veroordelen in het dispuut over de eilanden in de Zuid-Chinese Zee. 

De strategische waterweg, waar jaarlijks meer dan vijf miljoen dollar aan wereldwijde handel doorheen gaat, wordt bijna volledig door China geclaimd. Maar onder meer De Filipijnen en Vietnam menen er ook aanspraak op te maken. 

Marinebasis

Als dat conflict uit de hand zou lopen, heeft Cambodja een grote troef: marinebasis Ream in kuststad Sihanoukville, in het zuidwesten van het land. Die is een goeie vierkante kilometer groot en ligt vlakbij, of eigenlijk in een natuurgebied. 

De VS houden de marinebasis nauwlettend in de gaten via geavanceerde satellieten.

Er wordt al langer beweerd dat het een uitvalsbasis is voor het Chinese leger, al ontkent de Cambodjaanse premier die bewering met klem. Hij zegt dat zijn land geen partij kiest in het conflict tussen de Verenigde Staten en China. In juni 2022 werd wél toegegeven dat Ream wordt uitgebreid met Chinees geld. 

De VS houden de marinebasis nauwlettend in de gaten via geavanceerde satellieten. De foto’s tonen onder meer twee grote percelen naast de basis die ontbost en vrijgemaakt zijn. Er is ook een stuk land gewonnen op zee. 

Nog opmerkelijk: Cambodjaanse en Chinese soldaten houden al enkele jaren gezamenlijke militaire oefeningen. Eind maart dit jaar was er opnieuw zo’n actie, de vijfde sinds 2016, met de codenaam “Golden Dragon”. Voor het eerst was er ook een training op zee. 

Volgens een officiële verklaring is het de bedoeling om de legers klaar te stomen voor ‘humanitaire operaties en terrorismebestrijding’. In Vietnam, amper 30 kilometer verderop, wordt zenuwachtig gereageerd op die militaire aanwezigheid.

Diplomatiek wespennest

Toch denken analisten niet dat Cambodja de relaties met de buurlanden snel onder druk zal zetten. De Cambodjaanse premier Hun Sen voert een erg pragmatisch buitenlandbeleid. Hij heeft China nodig als geldschieter, maar hangt economisch af van het Westen. 

De Cambodjaanse premier Hun Sen voert een erg pragmatisch buitenlandbeleid.

In tegenstelling tot Xi Jinping, heeft Hun Sen het protest tegen de oorlog in Oekraïne gesteund. Tegelijk wil hij de lijn met Poetin als wereldleider open houden. In dat diplomatieke wespennest een wereldspeler als China carte blanche geven op zijn grondgebied, is een erg riskante beslissing.

Er is nog een reden waarom Sihanoukville interessant is voor de Chinezen: de ligging, pal op de Nieuwe Zijderoute. Chinese inmenging heeft de stad in minder dan tien jaar tijd doen veranderen van een onbenullige badplaats in een (verlaten) gokparadijs. 

De eerste casino’s verschijnen rond 2017. Chinezen omzeilen het verbod op kansspelen in eigen land door in Cambodja online te komen gokken. Overal in Sihanoukville, ‘het nieuwe Macau’, zie je Chinese opschriften. De oorspronkelijke bewoners worden weggejaagd of vertrekken op eigen initiatief.

Ingestorte werf

Er wordt snel en slordig gebouwd en in juni 2019 stort een werf van zeven verdiepingen in elkaar. 28 arbeiders komen om het leven. Ander kwalijk gevolg van de Chinese invasie, behalve dat de backpackers en de strandtoeristen verdwijnen, is de stijgende criminaliteit die de gokindustrie met zich meebrengt. 

Begin 2020 verbiedt de regering online gokken. Op korte tijd verlaten veel Chinezen Cambodja weer. De uitstroom valt samen met het Chinees nieuwjaarsfeest, eind januari. Twee maanden later, als de pandemie losbreekt, gaat China in lockdown. Sihanoukville blijft achter met naar schatting 1000 onvoltooide werven. 

Zoals altijd gaan Cambodjanen creatief met vreemde situaties om. Tegen de omheiningen van de afgesloten bouwterreinen verschijnen kleine winkeltjes.

Bij mijn bezoek aan de stad, in najaar 2021, ontmoet ik twee vrouwen op de benedenverdieping van zo’n verlaten toren. Ze kamperen er tussen het steenpuin en hebben geen geld om terug naar huis te gaan. De arbeiders zijn al lang weg, de eigenaar is spoorloos. Achter elke werf schuilt een gelijkaardig verhaal.

Smeergelddeal

Vandaag, bijna twee jaar later, zien de torens er nog precies hetzelfde uit. De winkeltjes op straatniveau ook. Ik bestel er een fles water en zie dat de verkoper achter z’n kraampje een geïmproviseerd bedje heeft staan. Er wordt dus nog altijd in die ruwbouwtorens gewoond. De man zegt dat hij zelfs ‘huur’ betaalt. 

‘De goktoeristen zullen vervangen worden door gezinnen met kinderen uit binnen- en buitenland.’

Dat blijkt eerder een smeergelddeal met de politie te zijn dan een eerlijke overeenkomst met een eigenaar. ‘Af en toe vallen er stukken beton naar beneden’, vertelt hij mij nog en hij wijst naar de inslag van een brokstukje dat ongeveer zo groot als een ei moet geweest zijn. Overal in de betonnen bouwsels blijken hele gezinnen zich ‘voorlopig definitief’ gevestigd te hebben. 

Terug in Phnom Penh heb ik een afspraak met de Amerikaanse directeur Tom O’Sullivan van Realestate.com.kh, de grootste vastgoed portaalsite in Cambodja. In een kranteninterview omschrijft hij Sihanoukville als ‘één van de meest opwindende markten voor de komende jaren’. 

Ik zeg hem dat ik zijn optimisme onmogelijk kan rijmen met de menselijke en bouwkundige puinhopen die ik in Sihanoukville gezien heb. O’Sullivan, die nauw samenwerkt met de overheid, legt uit dat er een UB-plan (Unfinished buildings) bestaat. 

Voor elke werf wordt een dossier opgemaakt met de namen van de eigenaars en de betrokken bouwfirma’s. ‘Ofwel wordt de verantwoordelijke opgespoord, ofwel kunnen andere investeerders de werf overnemen tegen gunstige voorwaarden.’ 

O’Sullivan denkt dat er opnieuw Chinese geldschieters zullen komen, maar niet meer uit het undergroundcircuit. ‘De goktoeristen zullen vervangen worden door gezinnen met kinderen uit binnen- en buitenland.’

‘Sihanoukville is de toekomst’

Hij gelooft vooral in de speciale economische zone, die bedrijven wil lokken met belastingvoordelen. En in het effect van de eerste Cambodjaanse snelweg. Die loopt van hoofdstad Phnom Penh naar Sihanoukville en is aangelegd met Chinees geld. 

‘Vòòr covid was de bouwsector in Sihanoukville the Wild West met te hoge prijzen en, in sommige gevallen, haastwerk en slechte kwaliteit’, zegt O’Sullivan. ‘Maar intussen heeft de markt zichzelf gecorrigeerd.’ 

En als geroutineerd makelaar voegt hij eraan toe ‘als jij van plan zou zijn om een eigendom te kopen in Cambodja, zou ik voor Sihanoukville kiezen, dat wordt the place to be.’ De toekomst zal moeten uitwijzen of dit profetische woorden zijn.