‘Het conflict loopt allesbehalve op zijn einde, het stevent eerder af op een patstelling’

Arabist en Midden-Oostenkenner Ian Parmeter maakt een stand van zaken op in de oorlog tussen Israël en Hamas: waar staan de belangrijkste spelers nu het conflict zijn vierde maand ingaat?

De negentiende-eeuwse Duitse oorlogsstrateeg en veldmaarschalk Helmuth von Moltke is beroemd om zijn uitspraak ‘Geen enkel strijdplan overleeft het eerste contact met de vijand’. Die analyse kan ook gemaakt worden van de tragedie waarvan we getuige zijn in Gaza.

Drie maanden na het begin van het conflict zijn het de burgers aan beide kanten die het meest geleden hebben onder het geweld: meer dan 22.000 Palestijnen in Gaza en 1200 Israëli’s zijn gedood. Ongeveer 85 procent van de Gazanen is op de vlucht en volgens de Verenigde Naties wordt een kwart van de bevolking geconfronteerd met hongersnood.

Het conflict loopt allesbehalve op zijn einde, het stevent eerder af op een patstelling. Dit is waar de belangrijkste spelers staan vanuit een geopolitiek standpunt aan het begin van het nieuwe jaar:

Israël: beperkt succes…

Israël heeft tot nu toe geen van zijn twee voornaamste militaire doelstellingen bereikt: de vernietiging van Hamas en de bevrijding van de resterende Israëlische gijzelaars die op 7 oktober werden ontvoerd.

Israël heeft tot nu toe geen van zijn twee voornaamste militaire doelstellingen bereikt.

Hamasstrijders maken nog steeds gebruik van hun tunnelnetwerk om Israëlische soldaten in hinderlagen te lokken en vuren nog steeds raketten af op Israël, zij het in veel mindere mate. Aan het begin van het nieuwe jaar werden er 27 afgevuurd, in de eerste uren van het conflict op 7 oktober waren dat er nog 3000.

Er worden nog steeds ongeveer 130 Israëli’s gegijzeld en slechts één gijzelaar is bevrijd door het Israëlische leger (IDF) zelf. Alle andere bevrijdingen zijn via Qatarese en Egyptische bemiddelaars geregeld. De Israëlische samenleving is verdeeld tussen degenen die prioriteit willen geven aan onderhandelingen om de gijzelaars vrij te krijgen en degenen die prioriteit willen geven aan de uitschakeling van Hamas.

Israël boekte een belangrijk symbolisch succes met de schijnbaar gerichte moordaanslag op de plaatsvervangend Hamas-leider Saleh al-Arouri in Beiroet, op 2 januari. Hoewel Israël de verantwoordelijkheid niet formeel heeft opgeëist, bestaat er weinig twijfel over dat Tel Aviv achter de moord zat.

Maar de twee Hamas-leiders in Gaza die Israël het liefst uit de weg wil ruimen, politiek leider Yahya Sinwar en militair leider Mohammed Deif, lopen nog vrij rond.

Israël heeft nog steeds de steun van de VS in de VN-Veiligheidsraad, die sinds het begin van de oorlog slechts één tandeloze resolutie heeft aangenomen. Maar de regering-Biden oefent openlijk druk uit op Israël om van tactiek te veranderen zodat er zo min mogelijk Palestijnse slachtoffers vallen.

… en geen plan voor na de gevechten

De Israëlische regering is ook verdeeld over hoe Gaza bestuurd moet worden als de gevechten stoppen.

Israël heeft stilaan ook de internationale publieke opinie tegen zich gekregen vanwege de massale aanhoudende bombardementen.

Premier Benjamin Netanyahu heeft gezegd dat hij niet zal accepteren dat Gaza ‘Hamastan’ blijft (bestuurd door Hamas) of ‘Fatahstan’ wordt (bestuurd door de Palestijnse Autoriteit, die wordt gecontroleerd door de seculiere Fatah-partij). De Amerikaanse president Joe Biden geeft de voorkeur aan een regering in Gaza onder leiding van een hervormde Palestijnse Autoriteit, maar Netanyahu heeft dat plan afgewezen zonder een alternatief te formuleren.

Minister van Defensie Yoav Gallant heeft afgelopen week zijn eigen plan voor Gaza uit de doeken gedaan, schijnbaar zonder veel overleg. Hij voorziet een bestuur door een niet nader genoemde Palestijnse overheid, maar zijn plan kreeg niet direct de goedkeuring van de Israëlische regering en werd door de hardliners binnen de regering zelfs afgekraakt.

Twee van hen, minister van Financiën Bezalel Smotrich en minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir, hebben opgeroepen tot een oplossing waarbij de Palestijnse bevolking ‘vrijwillig’ zou moeten emigreren. Israëlische kolonisten zouden dan kunnen terugkeren naar de Gazastrook. Dat plan is onaanvaardbaar voor de regering-Biden.

Israël heeft stilaan ook de internationale publieke opinie tegen zich gekregen vanwege de massale aanhoudende bombardementen. Dat kwam vorige maand tot uiting in de stemming in de Algemene Vergadering van de VN, 153 van de 193 lidstaten riepen toen op tot een staakt-het-vuren.

Zijn Netanyahu’s dagen geteld? De kop van de meest recente editie van The Economist luidt ‘Benyamin Netanyahu verknoeit de oorlog. Tijd om hem te ontslaan’. Of dat nu een eerlijke analyse is of niet, het is duidelijk dat interne verdeeldheid en besluiteloosheid binnen zijn regering de afwikkeling van de oorlog door Israël belemmeren.

Hamas: houdt zich nog steeds staande

De militante groep is uiteraard getroffen. Israël beweert dat het tussen de acht- en negenduizend van de naar schatting dertigduizend strijders van Hamas heeft gedood of gevangen genomen. Maar het is niet duidelijk hoe het dat aantal heeft berekend.

De belangrijkste prestatie van Hamas is dat het nog steeds overeind staat. Om te winnen hoeft de militante groep Israël niet te verslaan, ze hoeft alleen maar de aanvallen van de Israëlische strijdkrachten te overleven.

De aanval van 7 oktober heeft de Palestijnse kwestie bovenaan de agenda van het Midden-Oosten geplaatst.

Hamas heeft op enkele beduidende punten winst behaald: zo heeft de aanval van 7 oktober de Palestijnse kwestie bovenaan de agenda van het Midden-Oosten geplaatst.

Burgers in de Arabische staten die vredesakkoorden met Israël hebben ondertekend, zijn duidelijk boos. Voor het conflict zat er een Israëlisch-Saoedisch akkoord om de betrekkingen tussen beide landen te normaliseren in de pijplijn, dat is voorlopig van de baan.

Opiniepeilingen laten ook zien dat de steun voor Hamas de afgelopen drie maanden is gestegen van 12 procent naar 44 procent op de Westelijke Jordaanoever en van 38 procent naar 42 procent in Gaza. Als het mogelijk zou zijn om nu eerlijke Palestijnse verkiezingen te houden, zouden die wel eens resultaten kunnen opleveren die Israël en de VS niet leuk zouden vinden.

Verenigde Staten: zwak in de omgang met Israël

Biden omhelsde Netanyahu onmiddellijk na de Hamas-aanval, maar de Amerikaanse inspanningen om de oorlogsplannen van Israël te beïnvloeden hebben sindsdien geen resultaat opgeleverd.

Minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken faalde in zijn poging om Israël te overtuigen de oorlog voor het begin van het nieuwe jaar te beëindigen. Zijn huidige bezoek aan de regio zal waarschijnlijk geen grote veranderingen opleveren.

Bovendien kan verdeeldheid in de VS Biden pijn doen in de aanloop naar de presidentsverkiezingen in november. Hoogopgeleide jonge progressieven die Democratisch stemmen hebben deelgenomen aan betogingen tegen de publieke steun van Biden voor Israël.

Ze zullen niet stemmen op Donald Trump, zo goed als zeker de Republikeinse kandidaat. Maar ze zouden wel thuis kunnen blijven op verkiezingsdag, waardoor Trump mogelijk met de winst gaat lopen.

De Amerikaanse steun voor Oekraïne is ook een slachtoffer van de oorlog geworden. Republikeinen, die hun bevelen krijgen van Trump, geven voorrang aan steun voor Israël en het stoppen van de migrantenstroom vanuit Mexico. Ze verliezen hun interesse in Oekraïne, wat in het voordeel is van de Russische president Vladimir Poetin. Dat zal nog versterkt worden als Trump opnieuw president wordt.

Verenigde Naties: irrelevant

De VN hebben ook gefaald in hun opdracht om de wereldvrede te bewaren. De enige resolutie van de Veiligheidsraad over de oorlog was nietsbetekenend, zoals Rusland fijntjes opmerkte.

De recente resolutie van de Algemene Vergadering van de VN illustreerde het groeiende isolement van Israël, maar het heeft niets veranderd aan het verloop van de oorlog.

Secretaris-generaal van de VN Antonio Guterres was niet in staat om invloed uit te oefenen op Israël of Hamas.

Iran: op de loer voor opportuniteiten

De militante Hezbollah-groep zal veel poeha maken over de moord op al-Arouri in woonwijk in Beiroet. Maar de groep krijgt zijn bevelen van Teheran, dat nog steeds geen intentie toont om direct bij de oorlog betrokken te raken.

Iran lijkt er echter geen probleem mee te hebben dat zijn proxies - Hezbollah in Libanon en de Houthi’s in Jemen - symbolische steun verlenen aan Hamas door middel van raket-, drone- en artillerieaanvallen, zo lang het binnen de perken blijft.

De bomaanslagen op het graf van voormalig commandant Qassem Soleimani vorige week, waarbij bijna honderd Iraniërs omkwamen, zal Iran waarschijnlijk nog sterken in deze aanpak. De bomaanslagen zijn opgeëist door Islamitische Staat, waardoor Iran zich waarschijnlijk meer zal concentreren op de binnenlandse veiligheid dan op steun aan Hamas.

Ian Parmeter werkte 37 jaar op het kabinet van de Australische minister van Buitenlandse Zaken en Handel en van de premier.  Hij is ook voormalig ambassadeur van Australië in Libanon. Momenteel is hij onderzoeker aan het Centrum voor Arabische en Islamitische Studies van de Australian National University.

Deze opinie is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.