Aantal lynchpartijen verdubbelt in Guatemala

Enkele uren nadat een buschauffeur werd doodgeschoten in Sololá, een stad van driehonderdduizend inwoners in het zuidwesten van het land, werden de drie vermoedelijke daders gevonden. Woedende burgers hebben de drie levend verband op het belangrijkste plein van de stad. Ook twee politievoertuigen en een politiepost gingen in vlammen op.
Deze lynchpartijen dreigen dagelijkse realiteit te worden in het Centraal-Amerikaanse land. Vorig jaar werden er 56 geteld, dit jaar, op 9 december, al 110. Vorig jaar kwamen daarbij 22 mensen om en raakten 96 mensen geworden, dit jaar vielen al 42 doden en bedroeg het aantal gewonden 211.

Straffeloosheid

Een vaak gehoorde stelling is dat de lynchpartijen een reactie zijn op de straffeloosheid in het land. Volgens de onafhankelijke Internationale Commissie tegen de Straffeloosheid in Guatemala blijft 98 procent van de misdaden onbestraft. De mensenrechtenorganisatie Grupo de Apoyo Mutuo telde van januari tot eind november dit jaar al 3615 moorden, 300 meer dan in het volledige jaar 2008.
“De mensen zien dat een opgepakte misdadiger een borg betaalt en na twee of drie dagen alweer op straat loopt en misdaden pleegt”, zegt José María Julajuj, burgemeester van Sololá.
De lynchpartijen treffen ook onschuldigen. Op 13 november werd een agent van de Nationale Politie gelyncht. Hij werd beschuldigd van het afpersen van een buschauffeur. Nadien bleek uit onderzoek dat de beschuldigingen vals waren.
Paradoxaal genoeg ontstond het fenomeen van de lynchpartijen na het ondertekenen van de vredesakkoorden, eind 1996, die een eind maakten aan 36 jaar burgeroorlog die meer dan tweehonderdduizend doden maakten.

De mensen zien dat een opgepakte misdadiger een borg betaalt en na twee of drie dagen alweer op straat loopt en misdaden pleegt.

Diepere oorzaak

Socioloog Gustavo Palma, van de Vereniging voor de Vooruitgang van de Sociale Wetenschappen in Guatemala, is het niet eens met de stelling dat lynchpartijen een gevolg zijn van de straffeloosheid. Volgens hem zit de echte oorzaak dieper. Hij wijst op de armoede, de marginalisering en het gebrek aan basisvoorzieningen – structurele problemen die hoofdzakelijk de inheemse bevolking treffen en de voedingsbodem kunnen vormen voor dit soort sociale reacties.
Volgens Carmen Rosa De León, directeur van het Onderwijsinstituut voor Duurzame Ontwikkeling, nemen de lynchpartijen toe doordat de daders van deze collectieve misdaden niet gestraft worden. “De samenleving verwerpt dit soort gruwelijkheden niet. Er is een sociale tolerantie, impliciet, maar ook expliciet, zelfs bij sommige media die de feiten rechtvaardigen.”
De León wijst erop dat de lynchpartijen ook voorkomen in departementen met lage criminaliteitscijfers, zoals dat waarin Sololá ligt. Daar vonden in 2008 22 moorden per 100.000 inwoners plaats, tegenover 178 moorden per 100.000 inwoners in het oostelijke departement
Jutiapa. “De straffeloosheid is dus geen rechtvaardiging voor de lynchpartijen.”