Afghaans handelsakkoord maakt Pakistaanse smokkelaars rijk

“Smokkelen wordt hier niet als een vergrijp beschouwd”, zegt Mohammad Fida, de eigenaar van een winkelcomplex in Kharkhano Market, het beroemde handelsparadijs in de Pakistaanse grensstad Peshawar. “Duizenden zaken in Pakistan verkopen goederen die clandestien vanuit Afghanistan worden aangevoerd.”
Dankzij het Afghaans Doorvoerhandelakkoord (ATTA) kan Afghanistan goederen importeren via Pakistan zonder invoerrechten te betalen. Het verdrag werd in 1965 getekend en maakt deel uit van een initiatief van de Verenigde Naties om landen zonder uitweg naar zee te helpen. Maar in dit geval werd het vooral een goudmijn voor Pakistaanse smokkelaars.
Dat is duidelijk in Kharkhano Market. In de 4.500 winkels heerst een drukte van jewelste. Pakistaanse en Afghaanse handelaars proberen elkaar klanten af te snoepen. Decennia van conflicten hebben honderdduizenden Afghaanse vluchtelingen doen neerstrijken in Peshawar. Samen met plaatselijke consumenten struinen die de eindeloze gaanderijen tussen de winkels af. Alles wat er te koop is, van kleren, cosmetica en auto-onderdelen tot airconditioningsystemen, komt uit het buitenland. En de prijzen zijn lager dan de andere steden, wat ook kopers uit de rest van het land aanlokt.
De illegale handel tussen Pakistan en Afghanistan is volgens schattingen goed voor meer dan 7 miljard euro per jaar. “Pakistan verliest bijna 1,5 miljard euro aan belastinginkomsten door de smokkel”, zegt Mohammad Ali Khan, een economisch verslaggever van de krant Dawn.
Tijdens het bewind van de Taliban in Afghanistan probeerde Pakistan de smokkel aan banden te leggen met een lijst van 24 goederen waarvoor het ATTA-verdrag buiten werking werd gesteld. Op die lijst kwamen onder meer tv-toestellen en cosmetica, die door de Taliban verboden waren en dus zeker niet voor de Afghaanse markt bestemd waren.
“Maar er bleven zo’n massa’s importwaren arriveren dat de Pakistaanse overheid de zaak niet onder controle kreeg”, vertelt Ibrahim Shinwari, een medewerker van de handelaarsvereniging van Karkhano Market. Smokkelaars legden zich toe op tarwe, meel, ghee, olie, hout en zelfs cement. De Pakistaanse en Afghaanse ordediensten werden omgekocht opdat ze de aanvoer niet zouden verstoren.
Intussen wordt Pakistan via Afghanistan ook overspoeld door smokkelwaar die over land vanuit China, Iran en Centraal-Azië wordt aangevoerd. “Afghanistan heeft zelf geen nijverheid en is dus helemaal aangewezen op invoer vanuit zijn buurlanden”, legt Shinwari uit.
De massale smokkel is een streep door de rekening van Pakistaanse producenten. Pakistan ligt centraal in een regio die in volle economische expansie is en zou dus eigenlijk goede zaken moeten kunnen doen. Maar handelaars zeggen dat de Pakistaanse regering te weinig doet om de Pakistaanse export naar de buurlanden te bevorderen.
Tekenend is de handel met Afghanistan, een bevoorrechte handelspartner. Etnisch en cultureel staan de Pakistani dicht bij het overgrote deel van de Afghaanse bevolking, terwijl de 3,5 miljoen Afghaanse vluchtelingen die tijdens de opeenvolgende oorlogen in Pakistan onderdak kregen, vertrouwd zijn geraakt met Pakistaanse merken. De handel tussen Pakistan en Afghanistan steeg dankzij die elementen de voorbije jaren sterk, maar nu blijken opeens Iraanse en Indiase concurrenten marktaandeel weg kapen.
Plannen om op meer grenswegen tussen Pakistan en Afghanistan douaneposten te openen, zijn niet verwerkelijkt. De wegen zijn te slecht en de onveiligheid in het grensgebied is te groot. Terwijl de legale handel tussen de twee landen daardoor stagneert of achteruitgaat, blijft de smokkel bloeien.