Afghanistan heeft nog lange weg te gaan (analyse)

Amerikaanse beleidsmakers zijn tevreden over de relatieve stabiliteit van de regering van president Hamid Karzai en de parlementsverkiezingen van vorige maand. Maar het zijn niet meer dan kleine lichtpuntjes.

Problemen zijn er in alle domeinen. De trainingsprogramma’s voor het nationale leger en de politie liggen ver achter op schema, met als gevolg grote delen van het platteland nog beheerst worden door plaatselijke krijgsheren. Het aantal Amerikanen en burgers dat gedood werd door Talibanstrijders steeg sinds dit voorjaar ook aanzienlijk. Dit jaar sneuvelden al 86 Amerikaanse soldaten. Tussen 7 oktober 2001 en het einde van 2002 vielen er 55 doden onder Amerikaanse militairen. In totaal werden meer dan 1.200 mensen gedood in de eerste zes maanden van dit jaar, blijkt uit cijfers van de International Crisis Group (ICG). De aanvallen van de opstandelingen zijn het afgelopen jaar steeds geraffineerder geworden. Radicale moslims zouden vanuit Irak materieel en expertise hebben geëxporteerd naar Afghanistan.

Voor de Afghaanse parlementsverkiezingen was gehoopt op een opkomst van 70 procent, net als bij de presidentsverkiezingen vorig jaar. De opkomst was vorige maand echter slechts 53 procent. “De kandidaten die de meeste stemmen kregen in de veiligste regio’s in het land, voerden een populistische campagne waarin de aanval werd ingezet op corruptie en verspilling van internationaal ontwikkelingsgeld”, zegt analist Barnett Rubin van de Universiteit van New York.

Sinds het aantreden van de interim-regering van president Karzai in 2001 groeide het bruto binnenlands product (bbp) en steeg het aantal kinderen dat naar school gaat, vooral het aantal meisjes. Desondanks is de situatie van Afghanen op het platteland nog steeds slecht. Afghanistan hoort bij de zes armste landen in de wereld. Volgens een rapport van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken telt het land het grootste aandeel ondervoede mensen ter wereld. Zeven Afghanen op tien zijn ondervoed.

Economische activiteit die niet gekoppeld is aan internationale hulp, is gerelateerd aan drugshandel. Karzai noemt de drugshandel en corruptie (die daar vaak mee samenhangt) het grootste probleem in Afghanistan. De Verenigde Naties schatten dat het verbouwen en verhandelen van opium voor 60 procent, ofwel voor 2,8 miljard dollar, bijdragen aan de Afghaanse economie.

In een rapport dat vorig jaar werd gepubliceerd, waarschuwde het ministerie van Buitenlandse Zaken dat Afghanistan een narcoticastaat dreigt te worden. Het land is goed voor 90 procent van de wereldwijde opiumproductie. De Afghaanse afhankelijkheid van drugshandel brengt internationale donors in een moeilijke positie, zegt Rubin. Je kunt een land niet opbouwen als je tegelijkertijd de belangrijkste economische sector kapot maakt.

“Elke poging om de papaverteelt in te dammen, zal leiden tot verdere verarming op het platteland en een groeiende kloof tussen Kaboel en de rest van het land”, zegt Rubin. Die kloof tussen de centrale regering en lokale groeperingen die zijn georganiseerd rond moskeeën, is nu al groot. Moslimgeestelijken, die het volk via hun netwerken gemakkelijk kunnen mobiliseren, hebben nog steeds geen overeenstemming bereikt over de vraag of de centrale regering legitiem is. Ook dat vormt een bedreiging voor het door Amerika gesteunde regime, zegt Rubin.

Afghanistan heeft in feite drie of vier regeringen, analyseert Nazif Sharani, antropoloog aan de Universiteit van Indiana en geboren in Afghanistan. Het VN-kantoor in Kaboel, de Amerikaanse ambassade, internationale niet-gouvernementele organisaties en de regering-Karzai. Sinds kort is daar het parlement bijgekomen, een hutspot van tegenstrijdige ideologieën en belangen.

De VS en de internationale gemeenschap hebben in Afghanistan een grote fout gemaakt door een centrale regering te installeren die nu de helft van zijn budget kwijt is aan het opbouwen van een leger en een nationale politiemacht, zegt Sharani. Dat gaat ten koste van de plaatselijke autonomie en de opbouw van de samenleving op lokaal niveau. Dat deze regering redelijk stabiel is, komt niet omdat zij de steun van de bevolking heeft, maar omdat er angst heerst voor de terugkeer van de Taliban. (JS/ADR)