Afluisterwet perkt openbaarheid van bestuur in

Voor de Belgische spionnen was 21 januari D Day: de Senaat keurde de zogenaamde BIM-wet goed. Na bijna 180 jaar mag de Staatsveiligheid voor het eerst bijzondere inlichtingenmethodes toepassen: telefoons aftappen, afluisterapparatuur plaatsen, valse bedrijven oprichten, e-mails onderscheppen, post openen…

Opvallend is dat de BIM-wet ook de wet op openbaarheid van bestuur (WOB) grondig wijzigt. Met die WOB kan je als burger allerhande bestuursdocumenten opvragen. Voor de media is ‘wobben’ een belangrijk instrument om toegang te krijgen tot documenten die anders geheim zouden blijven.

Zo kon MO* vorig jaar dankzij de WOB nog een Belgisch-Hongaarse contract over uitstootrechten inkijken. Organisaties als Wobbing Europe, de Vlaams-Nederlandse Vereniging voor Onderzoeksjournalisten en het Fonds Pascal Decroos zijn dan ook fel pleitbezorger voor het actief gebruik van wobben.

Maar door de aanpassing die de afluisterwet nu aan de WOB doorvoert, mogen administraties voortaan WOB-verzoeken afwijzen indien het belang van openbaarheid niet opweegt tegen dat van de verdediging van het grondgebied, de strijdkrachten, de staatsveiligheid, de internationale betrekkingen, het wetenschappelijk en economisch potentieel of elk ander fundamenteel belang van de staat.

Uitzonderingsgronden

Blijft de WOB nog wel zijn slagkracht behouden nu de BIM-wet bijkomende beperkingen oplegt? Het parlement lijkt er alvast niet van wakker te liggen, want hoewel over de BIM-wet twee jaar is gediscussieerd, zorgde de aanpassing van de WOB niet voor controverse.

MO* vroeg minister van Justitie Stefaan De Clerck om een reactie. De Clerck: ‘Er zijn op dit moment al een hele reeks uitzonderingsgronden op de WOB –ook zonder de nieuwe BIM-wet. Die vereisen een zekere belangenafweging. Je hebt bijvoorbeeld nu ook al geen openbaarheid als de veiligheid van de bevolking in het gedrang komt, de openbare orde, de verdediging van het land, de federale internationale betrekkingen, de vervolging van strafbare feiten, de persoonlijke levenssfeer…’

‘Er is meer aan de hand’

Maar volgens wobbingspecialist Frankie Schram, gastprofessor aan de KU Leuven en de Universiteit Antwerpen, is er wel degelijk een probleem met de nieuwe BIM-wet. Schram: ‘In tegenstelling tot wat in de Memorie van Toelichting wordt vermeld (het stuk dat ter verantwoording voor een wetsontwerp of -voorstel wordt ingediend om de parlementaire bespreking op gang te brengen, kc) is er meer aan de hand dan enkel het toevoegen van een al bestaande uitzonderingsgrond.’

‘Voor zover de koppeling inderdaad verbonden is met de classificatie van documenten zou er inderdaad niets zijn gewijzigd. Nu echter wordt bepaald dat het toebrengen van schade aan alle belangen vermeld in artikel 3 van de wet op veiligheidsmachtigingen een reden is tot weigering van de openbaarmaking.’

‘Dit gaat inderdaad te ver omdat er niet alleen een aantal gronden worden toegevoegd om de openbaarmaking te weigeren, maar bovendien gaat het hier om een absolute uitzonderingsgrond waarbij geen belangenafweging dient plaats te vinden. Dit kan mijns inziens niet in een moderne democratie.’