Afrika nog niet klaar voor malariavaccin

Er wordt aan verscheidene malariavaccins gewerkt, maar het verst gevorderd is het RTS,S-vaccin van GlaxoSmithKline. De proeven met dat middel zijn dit jaar de derde, beslissende fase ingegaan. Doel is 16.000 kinderen in zeven Afrikaanse landen in te enten. Volgens de ontwikkelaars beschermt het vaccin zuigelingen van zes tot twaalf weken en kinderen van vijf tot zeven maanden tegen malaria tot ze vijf zijn.

Tot hiertoe geven de tests in Burkina Faso, Tanzania en Gabon aan dat het vaccin meer dan de helft van de proefpersonen vrij van malaria houdt.

Afrikaanse gezondheidswerkers kijken reikhalzend uit naar verdere testresultaten. Als die positief zijn, kan het RTS,S-vaccin waarschijnlijk vanaf 2013 worden ingezet. Dat zou een wereld van verschil betekenen in de strijd tegen malaria. In 2008, het laatste jaar waarvoor resultaten bekend zijn, stierven in Afrika meer dan 750.000 mensen aan malaria. Veel slachtoffers zijn kinderen. Kinderen die besmet worden maar overleven, krijgen vaak last van bloedarmoede, want hun ontwikkeling remt.

Koeling

De grote uitdaging voor Afrika is het levensreddende vaccin ook overal beschikbaar te maken. De entstof moet altijd koel gehouden worden, en gezondheidswerkers moeten precies weten hoe en aan wie ze het vaccin moeten toedienen.    

Dat is niet vanzelfsprekend, zegt Ahmadu Yakubu, regional immunisatie-adviseur van het VN-Kinderfonds Unicef in Oost- en Zuidelijk Afrika. Neem nu het vaccin tegen pneumokokken dat in 2009 in Rwanda werd geïntroduceerd. “Aanvankelijk kregen we het vaccin in grote ampullen van bijna 58 cc per dosis – een veel grotere hoeveelheid dan bij andere vaccins. Elk kind moest dan ook nog eens drie van die dosissen krijgen.” Daardoor was er veel meer geschikte opslagruimte nodig tijdens de verschillende etappes van de verspreiding. “Gelukkig werd het vaccin later veranderd; het volume werd teruggebracht tot 4,8 cc per dosis.”

Het RTS,S-vaccin behoort gelukkig tot een generatie van vaccins die in de eerste plaats voor het gebruik in landen van het Zuiden worden ontwikkeld. Daarbij wordt meteen rekening gehouden met de beperkingen waarmee de gezondheidszorg in veel van die landen worstelt.

Overleg

“Voor het malariavaccin is er in veel landen al contact geweest met de instanties die verantwoordelijk zijn voor inentingen”, zegt Yakubu. “De tests werden besproken, en er werd gekeken naar de vroegere ervaringen van de betrokken landen met inentingen en de plaatselijke inentingsschema’s.”

Omdat de belangrijkste malarialanden zuinig moeten omspringen met hun gezondheidsbudget, wordt er nog gewacht met concrete stappen om meer opslagcapaciteit voor het bijkomende vaccin te creëren. Maar de betrokken landen worden wel aangemoedigd al plannen te maken.

“Het komt er bijvoorbeeld ook op aan kinderen in zo weinig mogelijk bezoeken aan het medisch centrum ingeënt te krijgen”, zegt Yakubu. “Een nieuw vaccin moet zoveel mogelijk in de bestaande inentingsschema’s passen.”

Het malariavaccin kan best ingezet worden samen met andere inentingen voor kinderen, zoals de vaccins tegen polio en difterie”, zegt ook Tsiri Agbenyega, de leider van de tests in het Ghanese Agogo.