Afrikaanse landen verslikken zich in import

De groep van 33, een samenwerkingsverband van 46 ontwikkelingslanden die lid zijn van de Wereldhandelsorganisatie, is ontevreden over hoe de onderhandelingen over de verdere liberalisering van de wereldhandel nu lopen. Ze willen hun invoer wel vrijer maken, maar eisen dat ze hun importtarieven weer soepel kunnen verhogen als de invoer van bepaalde goederen te snel toeneemt. Maar de rijke landen en zelfs sommige ontwikkelingslanden als Argentinië, Uruguay en Paraguay houden dat tegen. Zij willen zoveel mogelijk beperkingen inbouwen in een dergelijk vrijwaringssysteem, zodat het niet vaak wordt toegepast. De gesprekken over de vrijmaking van de handel in landbouwproducten zit daardoor in een nieuwe impasse.

Rijst, kip en tomaten

Arme landen hebben duidelijk nood aan een instrument dat hen kan beschermen tegen plotse marktevoluties die een groot aantal van hun boeren pijn kunnen doen. In Ghana steeg de import van rijst van 250.000 ton in 1998 tot meer dan 415.000 ton in 2003. Het marktaandeel van plaatselijke rijstkwekers daalde daardoor van 43 tot 29 procent. Twee derde van de Ghanese rijsttelers werkte in die periode met verlies, waardoor veel arbeidsplaatsen verloren gingen.
In diezelfde periode steeg de import van Europese tomatenpasta in Ghana van 3300 tot 24.740 ton. De Ghanese boeren verloren 40 procent van hun marktaandeel, terwijl de prijzen kelderden.
Ook de plotse import van massa’s goedkoop kippenvlees zorgde in verscheidene Afrikaanse landen voor problemen. In Kameroen verdrievoudigde de import tussen 1999 en 2004, waardoor 92 procent van de kippenkwekers er de brui aan gaf. Tussen 1994 en 2003 gingen op het platteland elk jaar 110.000 banen verloren. In Ivoorkust steeg de import van kippenvlees tussen 2001 en 2003 nog sterker. Daar gingen 15.000 banen in de sector verloren.
Mozambique kreeg tussen 2000 en 2004 af te rekenen met een vervijfvoudiging van de invoer van plantaardige olie. De binnenlandse productie daalde van 21.000 ton in 1981 tot 3.500 ton in 2002. Meer dan 100.000 kleine producenten van oliehoudende zaden en nog veel andere boeren die vervanggewassen als soja en kokosnoten produceren, voelen daar de gevolgen van.
De Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) heeft nog veel andere gevallen onderzocht. In Kenia, Tanzania en Malawi kregen producenten van melk, maïs het moeilijk, boeren in Kameroen werden verrast door de massale invoer van rijst en plantaardige olie, Senegalese boeren kwamen in de verdrukking door de grootschalige invoer van tomatenpasta en kippenvlees en in Gambia waren het de weer de producenten van rijst en kippenvlees die in de problemen kwamen.
De plotse stijging van de import van bepaalde levensmiddelen volgt op de liberalisering van de landbouwhandel. Daardoor gaan er allerlei factoren spelen waarop arme landen weinig greep hebben. Dat zijn in de eerste plaats het subsidiebeleid en de exportbevordering in de uitvoerlanden. De levensmiddelen die het vaakst problemen opleveren, zijn niet toevallig de producten waarvoor de EU en de VS hun boeren veel steun uitkeren.
Ook voedselhulp kan de markten in ontwikkelingslanden verstoren, net als wisselkoersevoluties. En dan is er nog de raad van de internationale financiële instellingen. Toen Ghana op aanraden van de Wereldbank de invoertarieven op rijst verminderde van 100 naar 20 procent, verdubbelde de invoer van rijst er.
Daarom vechten de onderhandelaars van de Groep van 33 nu in de Wereldhandelsorganisatie verbeten voor een soepele vrijwaringsregeling. De verdere liberalisering van de landbouwhandel kan immers aanleiding geven nog tot meer plotse importstijgingen.