Afrikaanse media “van alle kanten” bedreigd

“De (Afrikaanse) media liggen van alle kanten onder vuur”, zegt ook Wilfred Kiboro, chief executive officer van de Nation Media Group, een van Kenia’s grootste mediaorganisaties. “Ze worden bedreigd door draconische wetten, door dreigementen van de uitvoerende en de juridische macht. Rechters sluiten journalisten op voor niets.”

In Zimbabwe is de situatie dramatisch. Een controversiële wet uit 2002 verplicht dat alle journalisten en mediabedrijven zich er registeren bij een overheidscommissie. Wie dat niet doet, kan tot twee jaar cel krijgen. Volgens het Comité ter Bescherming van Journalisten (CPJ) is de wet sindsdien gebruikt om tientallen journalisten lastig te vallen en kranten van de markt te halen. Dat gebeurde onder meer met de ‘Daily News’, Zimbabwe’s enige onafhankelijke dagblad. Een nog recentere wet maakt ook “schadelijke en ongepaste” uitlatingen over de bewindvoerders strafbaar.

De repressieve wetgeving, in combinatie met een staatsmonopolie in de audiovisuele sector, maakt dat Zimbabwaanse bevolking geen toegang meer heeft tot een onafhankelijke analyse van wat er in het land gebeurt. Onafhankelijke stemmen werden vaak niet alleen monddood gemaakt, maar vervolging joeg hen ook op de vlucht naar het buitenland. Volgens het CJP leven al minstens negentig journalisten uit Zimbabwe - waaronder vele van de beste reporters - in ballingschap in andere Afrikaanse landen, in Groot-Brittannië of in de Verenigde Staten.

Eén wet voor heel Afrika

Maar ook in andere Afrikaanse landen voelen journalisten de harde hand van overheidsinterventie. Mary Karooro Okurut, een Ugandees parlementslid dat een recente bijeenkomst over Afrikaanse media bijwoonde in Nairobi, stelt daarom voor een voor het hele Afrikaanse continent een koepelorganisatie op te richten. Mediaorganisaties moeten de handen ineen slaan en alle Afrikaanse landen onder druk zetten om een standaardwetgeving in te voeren die persvrijheid garandeert, vindt ze. De koepelorganisatie zou naar de Afrikaanse Unie kunnen stappen, die de nodige stappen kan zetten.

Desmond Orjiako, de communicatieadviseur voor de regio van de Grote Meren bij de 53-koppige Afrikaanse Unie, vindt het nog niet zo’n gek idee.

Maar in een aantal landen zal een de overkoepelende wetgeving moeilijk te verkopen zijn. Bijvoorbeeld in Equatoriaal Guinea, Libië en Eritrea, die alle drie figureren in de top tien van ‘landen met de meeste censuur’ die de CJP in mei opmaakte.

In Equatoriaal Guinea zijn er enkele private kranten, maar door geldgebrek en politieke beperkingen komen die zelden tot publiceren. De staatsradio Malabo zendt liedjes uit die burgers waarschuwen dat ze aan hun einde zullen komen als ze zich tegen het regime uitspreken. Tijdens de parlementsverkiezingen in 2004 noemden staatsmedia oppositieactivisten staatsvijanden, en de zittende president ‘de god van het land’ die alle macht heeft over mensen en dingen, meldt de CJP.

De Libische media staan bekend als de strakst gecontroleerde van de Arabische wereld, en de CJP merkt op dat de onopgeloste moord vorig jaar op journalist Dayf al-Ghazal al-Shuhaibi “een niet mis te verstane boodschap heeft gezonden naar would-be kritische stemmen”. Eritrea tenslotte, bezit helemaal geen private media - iets wat nergens anders in zwart Afrika voorkomt. De afgelopen vijf jaar heeft het Oost-Afrikaanse land een vijftiental journalisten in de gevangenis gegooid. (ADR/PD)