Afrikanen vluchten massaal naar Zuid-Afrika

Zuid-Afrika ontvangt de vluchtelingen niet met open armen. De Zuid-Afrikanen bekijken de vluchtelingen met wantrouwen en discrimineren hen, zegt Melita Sunjie, onderzoekster bij het kantoor van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR in Pretoria. Het gevolg is dat ze nauwelijks integreren in de samenleving. Een complicerende factor is het feit dat veel vluchtelingen besmet zijn met aids, terwijl Zuid-Afrika al een moeizaam gevecht tegen de ziekte voert.

De meeste vluchtelingen komen uit de Democratische Republiek Congo, Burundi, Rwanda, Angola en Somalië. De economische en politieke onrust in Zimbabwe zorgt ervoor dat ook uit dat land steeds meer vluchtelingen naar Zuid-Afrika komen. Het percentage HIV-besmettingen varieert in deze landen van 5,1 procent (in Rwanda) tot 24,6 procent (in Zimbabwe). In Zuid-Afrika is 28 procent van de bevolking seropositief.

Volgens het Zuid-Afrikaanse ministerie van Binnenlandse Zaken zijn ongeveer 100.000 mensen erkend als vluchteling. Hoeveel illegale immigranten er zijn, is niet bekend. Volgens Zonke Majodima van de Zuid-Afrikaanse Mensenrechtencommissie kunnen dat er miljoenen zijn.

In tegenstelling tot illegale immigranten, hebben erkende vluchtelingen in Zuid-Afrika recht op gezondheidszorg. In de praktijk krijgen ze die zorg vaak niet. Als een vluchteling in het ziekenhuis komt, moet hij bewijzen dat hij erkend is. Maar de identiteitskaart die vluchtelingen krijgen, wordt in het ziekenhuis vaak niet geaccepteerd omdat het personeel niet goed is voorgelicht, zegt arts Bernard Uzabakirilo van het Ekhuruleni Hospitaal in Pretoria.

Veel vluchtelingen moeten daarom toch hun behandeling vooraf betalen. Het tarief voor een consult kan, afhankelijk van de ernst van de klachten, variëren van 290 dollar tot 2.450 dollar. Het is duidelijk dat vluchtelingen dat niet kunnen betalen, zegt Uzabakirilo. En zonder verwijzing door een arts krijgt een patiënt met HIV geen gratis medicijnen. Aids-remmers kosten in het commerciële circuit ongeveer 40 euro per maand, een bedrag dat eveneens niet is op te brengen voor de meeste immigranten.

In tegenstelling tot andere Afrikaanse landen, heeft Zuid-Afrika geen vluchtelingenkampen. Asielzoekers en illegale immigranten leven in de steden en moeten op eigen kracht overleven. Gebrek aan personeel en incompetentie bij het ministerie van Binnenlandse Zaken hebben geleid tot een wachtlijst van ongeveer 50.000 mensen. Door die achterstand duurt het afhandelen van een asielaanvraag soms wel vijf jaar.

Wie niet erkend is, mag geen werk zoeken. Ook daardoor neemt het risico op besmetting toe, zegt Uzabakirilo. Het percentage HIV-geïnfecteerden onder vluchtelingen en illegale immigranten is volgens hem hoger dan onder Zuid-Afrikanen. Deels komt dat omdat vrouwelijke vluchtelingen noodgedwongen in de prostitutie belanden.

Niet alleen de vluchtelingen zitten zonder aids-remmers. Ongeveer 5,6 miljoen Zuid-Afrikanen zijn besmet met HIV. De anti-aidsgroep Treatment Action Campaign schat dat 300.000 mensen medicijnen nodig hebben om in leven te blijven. Eind vorig jaar kregen slechts 19.000 geïnfecteerden medicijnen. De regering streeft ernaar om dat aantal dit jaar te verhogen tot 53.000. (JS/PD)