'Afspraak met de geschiedenis? Yeah right!'

MO* vroeg een aantal federale kabinetten om uit dat ruime programma concrete doelstellingen te lichten:
Het voorzitterschap benadrukt onder andere het belang van de sociale as, zo klinkt het op de Wetstraat 16 (alle geïnterviewde personen in dit artikel verkozen anoniem te blijven). ‘We willen de sociale dimensie van Europa in de verf zetten. Dat is niet evident want het Lissabonverdrag laat niet veel ruimte. Bovendien zijn veel EU-lidstaten terughoudend tegenover alles wat rond het sociale draait: “Dat is geen Europese bevoegdheid”. Er is ook de vrees dat de lat naar beneden wordt gebracht: hoe kan je een Roemeense wedde verzoenen met een Duitse?’ Wat wil België dan realiseren? ‘We vinden dat het verder moet gaan dan de strijd tegen armoede, ook sociale cohesie is belangrijk.’ Er zijn conferenties gepland over de strijd tegen kanker, chronische ziektes, dementie, gezonde voeding, antimicrobiële resistentie en de toekomst van het gezondheidspersoneel. ‘Door de aandacht op die dingen te vestigen, hoopt het voorzitterschap dat de Commissie er in de toekomst initiatieven rond neemt.’
Alles wat rond financiële diensten draait, moet vooruit. ‘Met het Europees Parlement moet er een akkoord komen over de problematiek van supervisie. Binnen de raad EcoFin is er al zo’n akkoord, maar het parlement vindt dat dat niet ver genoeg gaat. Zaken als richtlijnen rond hefboomfondsen zijn dingen waar we zeker willen scoren omdat het iets is dat heel erg dringend is. Tegen het einde van ons voorzitterschap zullen we twintig voorstellen op tafel hebben: wat willen we prioritair laten concretiseren?’
België zal ook verder werken aan de naweeën van de crisis in Griekenland. ‘De lidstaten beseffen dat een EU zonder een economische regering gebrekkig blijft. Onder voorzitterschap van Herman Van Rompuy werkt een task force prioritaire pistes uit. Als een land buiten sporen gaat, hoe kunnen we dat rechtzetten? Het systeem was gebrekkig omdat we niet genoeg incentives en sancties hadden. Tegen oktober moet de task force met aanbevelingen komen. Wat we tussen oktober en december met die aanbevelingen gaan doen, is nog een andere zaak. Kunnen we al concrete maatregelen nemen om bijvoorbeeld een systeem van sancties vast te leggen?’
Een andere doelstelling is om het Lissabonverdrag institutioneel te laten landen. ‘We willen orde in het huis brengen en goede precedenten scheppen. Neem nu het budget: wij zijn het eerste voorzitterschap dat het Europees budget moet laten goedkeuren via een nieuwe procedure, met medebeslissing door het Europees parlement. We zullen tot een consensus moeten komen, want het parlement (dat door het Lissabonverdrag heel wat extra bevoegdheden en macht heeft gekregen, kc) is in een fighting spirit.’
Buitenlandse Zaken wil de Externe Actiedienst helpen organiseren. ‘Gedurende de periode dat er nog geen Externe Actiedienst is, moet de Belgische diplomatie op het Schumanplein nog alle werkgroepen voorzitten en de volledige coördinatie doen van het externe beleid. In december willen we met een positief bilan naar buiten komen, waarbij we de substantie en coördinatie goed hebben kunnen aanreiken onder bevelsketen van mevrouw Ashton.’
Het voorzitterschap wil helderheid scheppen over onderhandelingstechnieken onder het Lissabonverdrag. ‘Op de Klimaattop in Kopenhagen had de EU wel een standpunt maar geen onderhandelaar. Barrosso ging onderhandelen met de ene, Sarkozy en Merkel met een andere, het Zweeds voorzitterschap nog met een andere. De uitdaging nu is om met één stem te spreken. In de praktijk zal dat zeer moeilijk toepasbaar zijn want het Lissabonverdrag brengt meer complexiteit mee. We beogen tegen december helderheid te scheppen inzake onderhandelingstechniekmandaten in het regime van het Lissabonverdrag.’
Het dossier-uitbreiding is een van de belangrijkste voor Buitenlandse Zaken. ‘Daarin willen we neutraal zijn, constructief maar niet aansporen noch afzwakken. Wat Turkije betreft, zou Ankara onder Belgisch voorzitterschap een nieuw hoofdstuk moeten kunnen openen. De onderhandelingen met Kroatië zullen we waarschijnlijk niet in 2010 afronden. Het proces verloopt relatief vlot, maar trager dan verwacht. Er is wat vertraging op het hoofdstuk Concurrentie, en dat heeft te maken met de scheepswerven van Kroatië –ze moeten privatiseren en de Europese concurrentie mogelijk maken. Maar het echte struikelblok is de hervorming van justitie en het juridisch apparaat.’
Van de prioriteiten die het Europese ngo-platform Concord naar voor schuift –meer en betere ontwikkelingshulp, Tobintaks, 40% minder CO2 tegen 2020…– lijkt een heffing op financiële speculaties het meest haalbare. ‘We voelen dat er een zeker momentum rond is.’
Verder is er het groeipad naar de 0,7 (0,7% van het budget besteden aan ontwikkelingssamenwerking). ‘België zelf zit op een goed pad. Kunnen we een forcing realiseren? Declamatoir misschien wel, maar hoe ver kunnen we een politiek momentum creëren in Europa? We zitten niet aan het stuur –niet de Belgische minister van Ontwikkelingssamenwerking maar Catherine Ashton zit de Externe Raad in het formaat Ontwikkelingssamenwerking voor. Misschien zal er dankzij de conferentie over de Millennium Ontwikkelings Doelstellingen in New York deze herfst wel een zekere push komen. We zullen in New York sowieso tot een Europese positie moeten komen. Daar kunnen we achter de schermen een rol spelen, maar niet op het voorfront.’
Ook inzake het terugdringen van CO2-uitstoot neemt België een pragmatische houding aan. ‘Vragen aan België om te lobbyen om tot een vermindering van 40 procent te komen, dat is niet haalbaar. Er zou niet voldoende politieke consensus zijn, ten eerste binnen België en ten tweede om de forcing te doen op Europees niveau. Het zal al moeilijk zijn om op Europees niveau tot 30 procent te komen, in Parijs en Berlijn is er weinig appetijt.’
Binnenlandse Zaken wil focussen op uiteenlopende thema’s die de burger raken in het dagelijkse leven. Een daarvan is het fenomeen van rondtrekkende dadergroepen. ‘Hoe kunnen we samenwerken om het fenomeen te bestrijden? Er moet gewerkt worden aan prioriteiten in de preventieve aanpak –in samenspraak met het middenveld. Op Europees vlak zal er een uitwisseling zijn van best practices en er komt een conferentie over het thema van veiligheid in de gemeenschap.’
Een ander aandachtspunt voor Binnenlandse Zaken is de preventie en detectie van radicalisering. ‘Hoe kan de eerstelijns politieambtenaar, die in nauw contact staat met de bevolking, de eerste tekenen van radicalisering detecteren? Over dat thema organiseren we in oktober een conferentie. We willen zeker geen clichématige benadering waarbij iedereen die een baard laat groeien verdacht zou zijn; het moet geraffineerd gebeuren.’ Verder zal Binnenlandse Zaken onder meer focussen op voetbalveiligheid, identiteitsfraude en afvalzwendel.
Een belangrijk thema is de strijd tegen mensenhandel en tegen illegale wapentrafiek. ‘Uit een gloednieuwe studie van Europol, besteld door Annemie Turtelboom, blijkt dat in Europa veel zware wapens beschikbaar zijn voor weinig geld. Voor 200-300 euro kan je een kalasjnikov kopen, vaak afkomstig van grote voorraden uit de Balkan. Zeker in België blijkt een grote hoeveelheid wapens te circuleren, ze worden in Londen maar ook in Brussel gesignaleerd. Europol wil het fenomeen beter in kaart brengen.’
Justitie laat weten dat het Belgische voorzitterschap werkt aan een akkoord tussen de EU en de VS met betrekking tot de overdracht van gegevens in het kader van het Amerikaanse programma voor het traceren van terrorismefinanciering. Ook een algemeen akkoord betreffende gegevensbescherming staat op de agenda.
Justitie wil eveneens werk maken van wederzijdse rechtshulp in de Europese Unie, onder meer op het vlak van bewijsmateriaal. ‘Het Belgische voorzitterschap start de discussie over dit initiatief, teneinde overeenstemming te bereiken in het kader van de medebeslissingsprocedure.’ Verder lanceert justitie in september een debat over de toekomst van Eurojust, daaronder begrepen de mogelijkheid een Europees parket te creëren.
‘Het Belgisch voorzitterschap vindt ook dat er zo nauw mogelijk moet worden samengewerkt op lokaal vlak, dat wil zeggen in de grensgebieden. Op dit vlak is de politiële samenwerking reeds behoorlijk ontwikkeld en steunt op een bepaald aantal instrumenten, wat nog niet het geval is op het justitiële vlak.’