Agrobosbouw kan voedselproductie in Afrika helpen

In Oost-Afrika zijn al twintig miljoen mensen afhankelijk van voedselhulp en de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) vreest dat het er binnenkort veel meer zullen zijn.
De opbrengst van de oogst ligt in sommige delen van de Hoorn van Afrika 50 procent lager dan normaal. De prijs van maïs is in 24 maanden tijd verdubbeld in Oeganda en Kenia. De FAO vreest dat Somalië binnenkort te maken krijgt met de ernstigste humanitaire crisis in achttien jaar tijd, met 3,6 miljoen mensen die voedselhulp nodig hebben.
De impact van het gebrek aan regen wordt versterkt door conflicten en ontheemding in de regio. De situatie kan nog verslechteren door de periodieke opwarming van de Grote Oceaan en de daaraan gerelateerde weersveranderingen, bekend als El Niño.

Bomen planten

Eind september voorspelde de Global Information and Early Warning Service van de FAO onheil voor boeren. “El Niño zorgt meestal voor zware regenval aan het einde van het jaar. Dat kan leiden tot overstromingen en modderstromen die gewassen vernielen, zowel op het land als in opslagplaatsen. Ook kan er vee verloren gaan en de infrastructuur en huizen kunnen beschadigen.”
Wetenschappers pleitten tijdens het laatste World Agroforestry Congress voor het planten van bomen als oplossing voor voedseltekorten. Daarvoor zou met name de Faidherbia albida (acacia albida) gebruikt kunnen worden. “De bladeren van de Faidherbia albida laat zijn bladeren vallen in het regenseizoen en behoudt ze in het droge seizoen, dus de boom neemt geen licht weg van de gewassen”, zei Wangari Mathaai van de Green Belt Movement.
Volgens Dennis Garrity, directeur van het World Agroforestry Centre in Nairobi, is uit projecten in Niger gebleken dat het planten van bomen werkt. “Zo’n vijf miljoen boeren in de Sahel zaaien nu hun gewassen onder de Faidherbia. In Malawi gebruiken een half miljoen boeren de boom om de opbrengst van hun oogst te verhogen.” 

Scepsis

Volgens Peter Minang, coördinator van het Alternatives to Slash and Burn Partnership, zorgt de Faidherbia met zijn bladeren voor 300 kilo natuurlijke meststof per hectare. De Faidherbia en andere bomen kunnen bovendien een alternatieve bron van inkomsten zijn. Ze leveren hout, houtskool, fruit, noten of producten zoals cacao, koffie, thee of rubber. Ook kunnen ze gebruikt worden bij de productie van biobrandstoffen.
Er zijn maar weinig mensen die betwisten dat een hogere opbrengst in de landbouw nodig is. Maar er bestaat scepsis over de potentie van agrobosbouw.  “We experimenteren al sinds 1989 met de Faidherbia in Malawi”, zegt Stephen Carr, gepensioneerd landbouwwetenschapper van de Wereldbank in Afrika bezuiden de Sahara. “Direct onder de boom groeien de planten beter. Maar hoe verder je van de boom verwijderd raakt, hoe kleiner het effect.”
Ook zijn er volgens Carr praktische bezwaren. “Een boom heeft 25 jaar nodig om te groeien. Je plant de bomen dus voor je kinderen. Het planten gebeurt tijdens de piek van het seizoen en zorgt ervoor dat de boer dat niet kan combineren met andere gewassen. Er moeten dus wel offers gebracht worden.”
Hij vraagt zich bovendien af of agrobosbouw de groei van de Afrikaanse bevolking bij kan houden. “Van de drie miljoen hectare landbouwgrond is nu misschien 2.100 hectare beplant. Het kan op lange termijn helpen, maar de mensen hebben nu hulp nodig.”