“Alleen kiezers kunnen een uitweg vinden uit de politieke crisis” (OAS)

De 34 oppositiepartijen en burgerorganisaties die samenwerken in de
Democratische Coördinatie, willen president Hugo Chávez tot ontslag
dwingen. Daarvoor hebben ze dit jaar al een hele reeks massabetogingen en
ook drie algemene stakingen georganiseerd. Delen van die oppositiecoalitie
speelden ook een rol in de mislukte staatsgreep van april waarbij Chávez
voor 48 uur van de macht werd verdreven. De voorbije weken hamerde de
oppositie weer met alle kracht op de eis een referendum te houden waarin de
Venezolaanse bevolking zich zou kunnen uitspreken voor het ontslag of het
aanblijven van de president. Maar tegelijk bereiden de tegenstanders van
Chávez zich voor op een vierde algemene staking met als doelstelling het
onmiddellijke ontslag van de president.

De regering en de aanhangers van Chávez stellen dat een referendum over het
aanblijven van de president volgens de grondwet pas in augustus 2003
mogelijk is, wanneer hij de helft van zijn ambtstermijn achter de rug
heeft. Ook de achterban van Chávez heeft haar indrukwekkende macht al in
grote betogingen gedemonstreerd.

Toch is OAS-chef Gaviria optimistisch over de onderhandelingen tussen
regering en oppositie. Volgens hem zijn beide kampen zich ervan bewust dat
er een consensus nodig is. Door de polarisatie van de bevolking kan geen
van beide partijen hopen haar wil op te leggen aan de andere. De twee
zijden hebben elkaar nodig, en wat het land nodig heeft is een oplossing
via verkiezingen waarover de twee conflictpartijen het eens zijn. Gaviria
staat aan het hoofd van een interenationaal bemiddelingsteam dat verder
vertegenwoordigers van het Amerikaanse Carter Centre en het
VN-Ontwikkelingsprogramma omvat.

Volgens recente opiniepeilingen kan Chávez, die in 2000 de verkiezingen won
met 60 procent van de stemmen, nog altijd rekenen op de onvoorwaardelijke
steun van minstens 30 procent van het electoraat. Maar uit de peilingen
blijkt ook dat iets meer dan de helft van de Venezolanen wil dat de
president opstapt. Anderzijds is het zo dat zelfs zijn sterkste rivalen bij
hypothetische presidentsverkiezingen niet eens de helft van stemmen zouden
halen waarvoor Chávez goed zou zijn. Alleen als de oppositie één blok
blijft vormen, kan ze Chávez verslaan.

Een eenvoudig referendum zoals de oppositie het vraagt, zou waarschijnlijk
niets oplossen. Als een meerderheid van de deelnemers voor het vertrek van
Chávez kiest, is de kans groot dat de regering het argument van de
ongrondwettelijkheid van de bevraging bovenhaalt. Volgens de grondwet moet
minstens 25 procent van de bevolking deelnemen aan een revocatoir
referendum een volksbevraging waarmee de president kan worden afgezet - om
bindende resultaten op te leveren. Dat is geen lage horde in een land waar
traditioneel weinig mensen naar de stembus gaan. Bovendien moet het aantal
stemmen voor het vertrek van de president hoger liggen dan het aantal
stemmen waarmee hij verkozen werd. Chávez kreeg in 2000 3,8 miljoen kiezers
achter zich op een totaal van 11 miljoen stemgerechtigde Venezolanen. Als
de oppositie het spel volgens die regels zou spelen, maakt ze alleen een
kans als ze ongeveer alle kiezers optrommelt die in 2000 thuis zijn
gebleven. Daar wil de oppositie zich begrijpelijkerwijze niet aan
beginnen ook niet omdat ze een snelle oplossing van de crisis wil.

Bemiddelaar Gaviria lijkt aan te sturen op een alternatieve aanpak waarbij
de Venezolaanse bevolking zich in een referendum zou kunnen uitspreken over
een grondwetswijziging die de algemene verkiezingen zou vervroegen tot eind
2003. Om daarmee in te stemmen, moeten beide kampen veel water in hun wijn
doen. De dialoog tussen de regering en de oppositie staat onder druk door
de deadline die de oppositie heeft geformuleerd: als er tegen 4 december
geen resultaat is, ontketent ze een algemene staking die zou duren tot
Chávez de macht uit handen heeft gegeven.