Allereerste campagne tegen 'huisslaafjes'

Radioboodschappen, TV-spotjes en krantenadvertenties moeten de Brazilianen duidelijk maken dat minderjarig huispersoneel aan het werk zetten gelijk staat met kinderarbeid. Een praktijk die verboden is door de grondwet en door een wet over de rechten van kinderen en adolescenten die al in 1990 werd gestemd. De campagne wordt gedragen door de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), het VN-Kinderfonds (Unicef), de Britse hulporganisatie Save The Children en de Braziliaanse organisaties Stichting Abrinq en het Nieuwsagentschap voor de Rechten van het Kind (ANDI). Brazilië voert al jaren met succes actie tegen kinderarbeid, maar het probleem van de huisslaafjes bleef al die tijd liggen omdat de kinderen zo moeilijk op het spoor te komen zijn.

Het Braziliaans Instituut voor Geografie en Statistiek telde in 2002 iets meer dan 492.000 kinderen en jongeren tussen 5 en 17 jaar die als hulp in het huishouden werkten. Experts denken dat het werkelijke aantal hoger ligt - het gaat immers om een onzichtbaar verschijnsel. Meisjes maken 96 procent van de huisslaafjes uit; een derde van hen begon al te werken tussen hun vijfde en elfde levensjaar. De Braziliaanse wet verbiedt kinderen jonger dan zestien te werken. Een uitzondering wordt gemaakt voor jongeren ouder dan veertien die in de leer gaan. Driekwart van het jonge huispersoneel gaat niet naar school. Ongevallen als verbrandingen, ongelukjes met messen en het verkeerd gebruik van chemische producten komen veel voor. Seksueel misbruik is naar verluidt geen uitzondering.

De traditie om arme kinderen in dienst te nemen om het huishouden te beredderen, wortelt in de slavernij. Rijke families schakelden slavinnen in om hun kinderen te zogen en te laten oppassen. De kinderen van die minnen moesten allerlei klusjes in de keuken en de rest van het huis opknappen. De slavernij is al langer dan een eeuw afgeschaft in Brazilië, maar aan zwarte hulpjes die vaak helemaal geen loon krijgen, is er nog altijd geen gebrek. Dat is te wijten aan de armoede, maar ook omdat het verschijnsel nog geen maatschappelijke verontwaardiging oproept, stelt Creuza Maria Oliveira, de voorzitster van de Braziliaanse Federatie van Huishoudelijke Werksters.

Oliveira zelf werd toen ze negen was van het platteland in de deelstaat Bahía naar Salvador gehaald, de hoofdstad van de staat. Ze moest er spelen met een jonger kind in de familie waar ze terecht was gekomen; in ruil zou ze later naar school kunnen gaan. Maar Oliveira kwam nooit tot aan de schoolpoort; algauw moest ze ook in de keuken meehelpen en poetsen. Pas toen ze zestien was, leerde ze lezen en schrijven dankzij een alfabetiseringsprogramma van de overheid.

Tot op vandaag halen bemiddelde gezinnen uit de steden arme kinderen van het platteland in huis. Ze beschouwen zichzelf als weldoeners omdat ze hun hulpjes kost en inwoon bieden. Maar volgens Oliveira lijden de kinderen onder subtiel geweld dat erger is dan tijdens de slavernij. Slavengezinnen werden ten minste niet uit elkaar gerukt. De hulpjes leven alleen, en hebben meestal enkel een piepklein kamertje.”