Amerikaans onderzoek voorspelt 'klimaatoorlogen'

Heviger stormen, overstromingen en een stijgende zeespiegel gecombineerd met langere droogteperioden in Afrika en Azië, kunnen leiden tot oorlogen over voedsel, water en energievoorraden, stelt de studie. Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van het Pentagon. De resultaten werden recent gepubliceerd in het Amerikaanse zakenblad Fortune, volgens commentatoren in een poging om in bedrijfsleven bewustzijn te kweken over de gevolgen van een klimaatverandering.

Bij klimaatverandering werd lang gedacht aan langzame veranderingen over perioden van vijftig tot honderd jaar. Maar er zijn ook wetenschappers die beweren dat het klimaat abrupt kan veranderen. Uit onderzoek is gebleken dat het klimaat van een regio in slechts een paar jaar tijd drastisch kan veranderen. Grote ijstijden komen gemiddeld eens in de 100.000 jaar voor. De laatste ijstijd duurde van 100.000 tot 10.000 jaar geleden. Sinds die tijd is de temperatuur over het geheel genomen, gestegen. Wel deden zich in die periode verschillende tijdelijke klimaatveranderingen voor. Tussen 700 en 1300 was het in Europa relatief warm en tussen 1300 en 1800 volgde een periode met koude winters, droogte en hevige stormen. Deze periode wordt ook wel de ‘kleine ijstijd’ genoemd. In de meeste scenario’s wordt er van uitgegaan dat er de komende honderd jaar wereldwijd een gemiddelde temperatuursstijging zal zijn van tussen 1 en 3,5 graden.

De oorzaak van de plotselinge klimaatveranderingen waar in het Pentagonrapport voor wordt gewaarschuwd, ligt in een verandering in de stroming van de Atlantische Oceaan. Die stroomt van de tropen naar het noordelijke poolgebied, waar het water afkoelt, daalt in het minder zoute en lichtere poolwater en dan weer naar het zuiden stroomt. Zo voert deze Golfstroom voortdurend warm water naar het oosten van de Verenigde Staten en Noordwest-Europa, waardoor in die regio’s een gematigd klimaat ontstaat. Als de Golfstroom afneemt, daalt de temperatuur. Dat is wat gebeurde tijdens de ‘kleine ijstijd’. Volgens Raymond Schmitt van het Woods Hole Oceanographic Institute in Massachusetts, kan de golfstroom afgezwakt worden door het smelten van de ijskap van de Noordpool. Paradoxaal genoeg kan dat betekenen dat Noord-Europa als gevolg een temperatuursstijging in een diepvries verandert, aldus Schmitt.

Het Pentagon liet onderzoeken welke gevolgen een klimaatverandering met zich mee kan brengen, mocht de Golfstroom rond 2010 zwakker worden. Het antwoord: binnen tien jaar daalt de temperatuur dan gemiddeld met 3,5 graden Celsius in Europa en met 2,8 graden in Noord-Amerika. Droogte zal de landbouw belemmeren, want de jaarlijkse neerslag in Noord-Europa daalt met 30 procent. Ongeveer 400 miljoen mensen zullen wegtrekken uit gebieden die onbewoonbaar worden door stormen, overstromingen en droogte, concludeert het rapport.

Afnemende opbrengsten in de Europese landbouw hebben enorme gevolgen voor de wereldvoedselvoorziening, zegt Lester Brown van het Amerikaanse Earth Policy Institute. Dankzij het warme klimaat produceert Frankrijk meer graan dan heel Canada. Volgens het onderzoek kan die situatie dramatisch veranderen. Een temperatuursverandering kan instabiliteit veroorzaken en rampzalig zijn voor de wereldeconomie.

Het Pentagonrapport schets dan ook een toekomst die beheerst wordt door conflicten. Maar het stelt ook dat de Verenigde Staten een klimaatverandering relatief goed zullen doorstaan, dankzij de huidige welvaart, techniek en voldoende eigen bronnen van bestaan. Een groter gevaar is de komst van ‘klimaatvluchtelingen’, die wanhopig op zoek zullen gaan naar een beter leven. Het rapport dringt er bij de overheid op aan te onderzoeken hoe een dergelijke stroom vluchtelingen, uit Zuid-Amerika en het Caribische gebied, tegen kan worden gehouden. Ook in Europa kan bij een klimaatverandering een nieuwe vluchtelingenstroom op gang komen. Noorderlingen zullen naar het zuiden vluchten, en nog meer Afrikanen naar het noorden.

Niemand kan met zekerheid zeggen of de Golfstroom daadwerkelijk zal afzwakken en of dat het geschetste doemscenario tot gevolg zal hebben, zegt Schmitt. Klimaatveranderingen hangen samen met een complex van factoren en daarom zijn voorspellingen altijd moeilijk. Maar er zijn wel veranderingen geconstateerd in de oceanen. Zo zijn tropische oceanen nu veel zouter dan veertig jaar geleden, terwijl poolzeeën juist minder zout zijn geworden. Volgens wetenschappers komt dit door de opwarming van de aarde. Als de temperatuur stijgt, dan verdampt er meer water uit de zuidelijke oceanen en er smelt meer ijs in de poolgebieden. Die veranderingen lijken de bestaande klimatologische condities te versterken: droge gebieden worden nog droger, natte gebieden nog natter en stormen worden heviger, meent Schmitt.

Als gevolg van de droogte en afnemende neerslag hebben we nu al te maken met tienduizenden vluchtelingen uit Afrika, zegt Brown. Zij zoeken een beter leven in Italië, Griekenland, Frankrijk en Spanje. En wanhopige Haïtianen proberen over te steken naar de VS. Er wachten ons nog genoeg moeilijke uitdagingen, zelfs zonder plotselinge klimaatverandering.


* artikel in Fortune
* Woods Hole – Abrupt Climate Change
* Earth Policy Institute