Amerikaanse rol in Irak is nog niet uitgespeeld

De nieuwe Amerikaanse ambassadeur in Bagdad, Christopher Hill, weet relatief weinig van de Iraakse geschiedenis en politiek, terwijl Biden de Iraakse politiek enkele jaren nauwlettend volgde, eerst als lid en later als voorzitter van het Comité voor Buitenlandse Betrekkingen van de Senaat. Bidens stem zal in de komende maanden belangrijk worden.
In Irak is Biden vooral bekend - en bekritiseerd - als medeauteur van het Biden-Gelb Plan uit 2006. In dat plan wordt voorgesteld om de macht van de centrale regering in Bagdad te beperken en drie ministaten te creëren in Irak, volgens etnische en religieuze lijnen.
Tijdens Bidens laatste bezoek aan Bagdad, zijn eerste als vice-president, werd hij begroet met tenminste één omvangrijke anti-Amerikaanse demonstratie in Sadr City in Bagdad. Een verslaggever van McClatchy News schreef dat een demonstrant daar zei dat Bidens bezoek “het signaal afgeeft dat Irak verdeeld zal worden. Bidens achtergrond staat hem niet toe een rol te spelen bij verzoening.”

Libanon-constructie

Verzoening bereiken in Irak is wel precies wat Biden van plan is te gaan doen. Hij zei tegen journalisten die met hem meereisden, dat een van zijn doelen is om politieke overeenstemming te bereiken over onopgeloste kwesties, van grensconflicten tot de oliewet. In een volledig onafhankelijk land zijn dergelijke kwesties normaal gesproken het domein van de nationale regering.
Biden zei ook dat hij van plan is “het contact te herstellen met de leiders van de Koerden, soennieten en sjiieten en te bespreken wat zij vinden wat nodig is” als het gaat om deze kwesties. 
Zijn beschrijving van de belangrijkste politieke stromingen in Irak, “de Koerden, soennieten en sjiieten”, doet onder veel Iraki’s en Irak-experts de vrees herleven dat Biden een afgezwakte, minder territoriale versie van zijn eerdere machtsverdelingsplan wil uitvoeren.
De Noorse analist Reidar Visser zegt dat de nieuwe variant van Bidens plan al een naam heeft in Irak: muhasasa, of ‘verdeling’. Andere Midden-Oostenspecialisten wijzen erop dat dit verdacht veel lijkt op het systeem van ‘confessionalisme’ dat de Fransen in de jaren 40 nalieten in Libanon en dat sindsdien een bron van spanningen is in dat land.

Fundamenteel probleem

Visser schreef in een recent commentaar op zijn website historiae.org dat Biden en Obama niet lijken te begrijpen dat de meeste Iraki’s “dit soort psychologische scheiding net zo verfoeien als de territoriale variant die in 2007 werd bepleit in de naam van etno-sektarisch federalisme.”
De meeste Iraki’s zien muhasasa volgens hem als “een zwakte van de Iraakse politiek die in 2003 werd geïntroduceerd door uit het buitenland teruggekeerde Iraki’s en Paul Bremer, en wat  sindsdien is uitgegroeid tot een fundamenteel probleem dat verhindert dat professionaliteit en gezamenlijke trots wortel schieten in de Iraakse staat.”
Tijdens de provinciale verkiezingen in januari, doken talloze nieuwe politieke bewegingen op die de invloed van de grote sektarische en etnische partijen verzwakten.
De eerstvolgende verkiezingen in het hele land, zijn in januari. Visser is bang dat Biden en Obama zich blijven uiten op een wijze die de indruk wekt dat het politieke spectrum slechts drie richtingen telt, de Koerden, soennieten en sjiieten. Een gevolg kan zijn dat Biden voornamelijk in gesprek gaat met de leiders van die drie blokken.
De VS zijn overeengekomen dat ze alle troepen voor eind 2010 zullen terugtrekken uit Irak. De meeste Iraki’s verwelkomden de eerste fase van dat proces, de terugtrekking van de militairen uit de steden die afgerond moest zijn voor 30 juni. Maar ze wijzen er ook op dat de VS nog steeds gevechtstroepen in sommige steden hebben, inclusief in Sadr City.
Amerikaanse militaire ‘adviseurs’ werken ook nog steeds samen met in naam Iraakse militaire en paramilitaire eenheden. Een van de verantwoordelijken voor de training van die eenheden, brigadier-generaal Simeon Trombitas, verklaarde onlangs tegen een journalist dat de samenwerking nog “een tijdje” kan duren. Hij noemde daarbij niet de deadline van 2011.