Arabische dictators kochten hun wapens in het Westen

Driekwart van de Amerikaanse wapenverkopen waren vorig jaar bestemd voor de Verenigde Arabische Emiraten, Irak, Oman, Koeweit, Bahrein, Egypte en vooral Saoedi-Arabië, de grootste koper ter wereld, die voor meer dan 60 miljard dollar (41 miljard euro) aan Amerikaans wapentuig bestelde.

Officieel mag de Verenigde Staten geen licenties verstrekken als de mensenrechten in het land van bestemming zwaar worden geschonden. “De motivatie om het toch te doen was vorig jaar vaak niet goed op orde, blijkt uit de evaluatie van de Government Accountability Office (GAO)”, zegt Laicie Olson van het Center for Arms Control and Non-Proliferation in Washington.

De Verenigde Staten zijn de belangrijkste leverancier van conventionele wapens aan het Midden-Oosten, gevolgd door Rusland. Dat komt vooral door bedrijven als Boeing en Lockheed Martin, die voor hun omzet voor een groot deel afhankelijk zijn van wapenverkopen.

Schendingen

Regeringen zoals die in Saoedi-Arabië staan op grote schaal schendingen toe van rechten van migranten en vrouwen. “Er zijn wel bepaalde hervormingen bezig”, zegt Olson. “Maar er zijn ook gevallen waarbij Amerikaanse wapens eraan hebben bijgedragen niets aan de schendingen te doen.”

Volgens de VS heeft de militaire steun aan Egypte er juist voor gezorgd dat het een verzachtende invloed kon uitoefenen op het regime-Moebarak. “Het is inderdaad zo dat Egypte uiteindelijk niet de kant koos van zoveel andere Arabische landen die hebben besloten de revolutie [letterlijk] te doden.”

Critici zeggen echter dat Egypte opstanden op dezelfde manier neersloeg als Bahrein, Saoedi-Arabië en Jemen: met Amerikaanse traangasgranaten, tanks, vuurwapens en ander materieel. “In een aantal gevallen heeft dat geleid tot doden”, zegt Helen Hughes van Amnesty International Engeland.

Pantserrupsvoertuigen

Europa heeft net zo goed meegedaan in deze lucratieve markt. Nederland heeft in de jaren negentig honderden pantserrupsvoertuigen afgestoten en verkocht aan Egypte en Bahrein — waar ze zijn gebruikt om de demonstraties bloedig neer te slaan.

De wapenverkopen uit de EU aan Noord-Afrika (uitgezonderd Egypte) zijn verdubbeld van bijna een miljard euro in 2008 tot 2 miljard in 2009. Er is een EU Gedragscode met principes waar verkopen aan moeten voldoen — wapens mogen bijvoorbeeld geen rol spelen bij mensenrechtenschendingen — maar dat heeft regeringen er niet van belet om orders van dictators goed te keuren.

“Het lijkt erop dat de regeringen die criteria niet rigoureus heeft toegepast op de verkopen”, aldus Hughes.

Zo heeft België in 2009 een grote partij vuurwapens en munitie aan Kadhafi geleverd. Die zijn, dat bleek uit filmpjes op Youtube, gebruikt om de rebellen in Benghazi aan te vallen. Bij bombardementen op Misrata heeft Kadhafi clusterbommen uit Spanje gebruikt.

Met een nog op te stellen internationaal Wapenhandelsverdrag worden landen duidelijker en strenger verplicht om wapenorders tegen bepaalde criteria te houden, hoopt Hughes.

Maar zo’n verdrag leidt weer tot andere problemen, zegt Olson. “Onder dat verdrag zou Kadhafi wel bewapend mogen worden, omdat hij hoofd is van een erkende regering, en de rebellen… niet.”

Volgens sommige deskundigen is de NAVO-interventie in Libië een platform voor wapenhandelaren om hun wapentuig tentoon te stellen aan mogelijke kopers.

“Alleen al om lid te mogen worden van de NAVO moeten sommige landen in feite hun leger tot een bepaald niveau versterken”, zegt Anup Shah van de website Global Issues. “Dus als landen in Oost-Europa om economische redenen willen gaan meedoen, zorgt dat voor een boost voor het militair-industriële complex, dat er ineens nieuwe klanten bij krijgt.”