Arbeidsomstandigheden in China gaan langzaam vooruit

In MO* verscheen vandaag (woensdag 29 oktober) een uitgebreid dossier over de arbeidsomstandigheden in de Chinese Parelrivierdelta. Hieronder alvast de voornaamste vastellingen. Lees het volledige dossier hier.
- ‘Als de grote rivier overstroomt, lopen de kleintjes vol’ (Da he jiang shui, xiao he man). Dat was de oneliner waarmee een groep kritische Chinese arbeiders in de Parelrivierdelta hun situatie samenvatten: de grote rivier, dat is de Chinese economie, de kleintjes, dat zijn de arbeiders. Zeker, we moeten hard werken en een loon van 200 euro is niet veel, maar in vergelijking met 5 jaar geleden, is onze situatie wat verbeterd.
- De belangrijkste reden voor die bescheiden sociale vooruitgang, is het feit dat de werknemers zich meer bewust zijn van hun rechten. Hoe dat komt? Een groot deel van de werknemers in de regio is geboren na 1980, dus na de invoering van de 1kindpolitiek. Daardoor hebben de meesten middelbaar onderwijs genoten: ze zijn vrij goed geschoold, gebruiken gsm’s en en computers. De Hongkongse ngo AMRC die al vele jaren de arbeidsomstandigheden in heel Azië volgt, stelt dat de Chinese arbeider in feite de meeste bewuste is. ‘Nergens gebruiken arbeiders zoveel de computer als in China, nergens zijn ze zich zo bewust van hun situatie’, stelt Sanjiv Pandita, directeur van AMRC.
- Daardoor zijn de arbeiders er goed in geslaagd gebruik te maken van het tekort aan arbeiders dat in de parelrivierdelta de voorbije jaren: de vraag was groter dan het aanbod, en dus steeg de prijs. Als arbeiders elders meer konden verdienen, wisten ze dat en gingen ze elders. ‘Het verloop is zeer groot. Genoeg geschoolde arbeiders vinden, is een groter probleem dan de loonstijgingen, erkende Willie Fung, baas van Topformbras, ’s werelds grootste producent van BH’s, en sinds jaren partner van het Belgische Vandevelde. Dat hebben we op onze trip een maand geleden nog kunnen vaststellen.
- De regering heeft via wetgeving geprobeerd tegemoet te komen aan de groeiende druk van de werknemers die zich uitte in talloze sociale protesten. De nieuwe wet op de arbeidscontracten zorgt ervoor dat veel meer mensen een geschreven contract hebben. Dat erkent iedereen. Geschreven contracten betekenen dat de werkgever in geval van arbeidsongeval moeilijk kan ontkennen dat het slachtoffer bij hem werkte. De nieuwe wet is ook veel strikter inzake de betaling van overuren en heeft zo geleid tot een stijging van de lonen.
- De regering maakte het ook makkelijker arbeidsklachten in te dienen. Het aantal klachten is met 300 procent gestegen tot 39 000 in de eerste helft van 2008. Heel wat arbeiders werpen zich tegenwoordig op als “zwarte voetenadvocaten” ofte gongmin daili en ronselen klanten aan fabriekspoorten met de slogan dat zij ervoor kunnen zorgen dat de overuren van de voorbije 2 jaar worden betaald.
- De lonen zijn de voorbije jaren telkens met 11 – 12 procent gestegen. Dat was meer dan de inflatie en het ging dus om een reële koopkrachtstijging. Natuurlijk: de voedselprijzen stegen meer dan de algemene inflatie, waardoor onzeker is hoe groot de koopkrachtstijging echt is van arbeiders die mogelijks een groter deel van hun inkomen aan voedsel besteden. Nogal wat arbeiders erkenden meer te verdienen maar ‘hoe meer je verdient, hoe meer je uitgeeft’, was de herkenbare verzuchting.
- De Chinese eenheidsvakbond ACFTU probeert meer contact te krijgen met de arbeidsmigranten. Xiaohong Kong, vice-voorzitter van de vakbond in de provincie Guangdong, erkent dat ze de helft van de 20 miljoen migranten niet bereiken. Zelfs arbeiders die wel lid zijn, ervaren de eenheidsvakbond als iets dat boven hen staat. In fabrieken die we bezochten, was de locale vakbondsvoorzitter ook de manager. In Guangdong wordt dit nu verboden: de topkaders kunnen sinds juni geen vakbondsvertegenwoordiger meer zijn. Bedoeling zou zijn de vakbond meer en meer los te maken van het management, maar wel nog onder controle van de overheid – lees: de communistische partij – te houden. Dat zou het mogelijk moeten maken dat er een zinvolle vorm van collectief onderhandelen groeit.
-  Vicevoorzitter van de vakbond, Kong, deed een opmerkelijke uitspraak: hij vond dat de regering meer duidelijkheid moest verschaffen over stakingsrecht – lees: duidelijker zeggen dat staken kan in China. In de meeste landen is het banaal als een vakbondsleider zoiets zegt, in China is het groot nieuws. De reden is duidelijk: de vakbond zit tussen hamer en aambeeld. Een regeringstop die  hem verwijt het sociaal protest niet onder controle te kunnen houden. En arbeiders die vinden dat de vakbond niks voor hen doet.
- Vraag is wat de crisis voor de regio, en voor China, zal betekenen. Volgens het Internationaal Muntfonds zal de Chinese economie volgend jaar nog altijd met 9 procent groeien. Blijft hoog, maar toch heel wat minder dan de 10 tot 11 procent van de voorbije jaren. Het is best mogelijk dat de crisis vooral in een exportregio als de Parelrivierdelta, zwaardere gevolgen heeft: de VS en Europa zullen in elk geval Chinese producten minder kopen. Dat betekent dat fabrieken minder werk zullen hebben, dat er misschien meer werkloosheid komt, en dat arbeiders alvast minder keuze zullen hebben.
- De Chinese regering had al het voornemen om minder op de export en meer op de locale consumptie in te zetten. De crisis zal dat voornemen alleen maar versterken. Naast de sociaal-politieke redenen zijn er nu meer dan ooit ook economische redenen om de lonen te laten stijgen, en de sociale bescherming te verhogen zodat de Chinese werknemers minder sparen en meer Chinese producten kopen.