Architecten Amerikaans buitenlandbeleid houden spannende stoelendans - analyse

De afgelopen weken schuift de regering-Bush bijna ongemerkt op naar een minder agressief buitenlandbeleid. De president probeerde het publiek en de buitenlandse bondgenoten er vorige week van te overtuigen dat zijn bijna messianistische inaugurele rede niet wijst op een grote verandering in het buitenlandbeleid. In combinatie daarmee suggereert het vertrek van onderminister van Defensie Feith, dat de regering zijn scherpe randjes bewust bijschaaft.

Het feit dat John Bolton, directeur-generaal wapenbeheersing en internationaal veiligheidsbeleid op het ministerie van Buitenlandse Zaken, nog steeds op zijn oude plek zit, versterkt dat vermoeden. Bolton liet eerder merken te hopen op de post van vice-minister van Buitenlandse Zaken onder Condoleezza Rice.

Bolton is net als Feith een van de meest uitgesproken voorstanders van het unilateralisme en hij wordt gezien als een extremist als het gaat om kwesties als Irak en het Internationaal Strafhof. Het totale gebrek aan respect voor het internationale recht van Bush I zorgde voor fricties met de Europese bondgenoten.

Aangezien een aantal belangrijke posten nog niet zijn ingevuld, is het te vroeg om te stellen dat de tweede termijn Bush zich zal kenmerken door een meer gematigd beleid. In speculaties over de opvolging van Feith wordt Bolton genoemd naast I. Lewis Libby, een neoconservatieve hardliner en de rechterhand van vice-president Dick Cheney, en de meer pragmatische, maar eveneens conservatieve Richard Lawless, plaatsvervangend secretaris van Defensie voor Azië.

Elliott Abrams, de voormalig Midden-Oostenadviseur van Rice, wordt echter beschouwd als voorkeurskandidaat binnen het departement. Hoewel neo-conservatief, is Abrams flexibeler en vooral diplomatieker dan Feith en Bolton.

Medestanders van Feith beweren, evenals de officiële verklaring van het Pentagon, dat zijn vertrek om persoonlijke redenen is. Feith (51) heeft vier thuiswonende kinderen. De meeste analisten leggen echter een direct verband met zijn uitgesproken standpunten. Feith lag onder vuur vanwege zijn vermeende gebrek aan competentie in de kwestie-Irak. Dat een eerder ontslag uitbleef, komt volgens hen omdat dat wellicht de indruk zou wekken dat Bush er een rommeltje van heeft gemaakt in Irak. De verantwoordelijkheden van Feith zouden de afgelopen anderhalf jaar al zijn verminderd. Volgens een bron in Washington zou de Britse premier Tony Blair een jaar geleden al aan Bush hebben gevraagd om Feith van zijn positie te halen.

Feith was een groot voorstander van de oorlog in Irak. Veel analisten wijten het Amerikaanse falen in Irak aan zijn beleid, hoewel zijn superieuren – onderminister van Defensie Paul Wolfowitz en minister van Defensie Donald Rumsfeld – eveneens uitgingen van de vooronderstelling dat de Amerikanen in Irak als bevrijders onthaald zouden worden.

De afgelopen jaren rezen verschillende malen vragen over de competentie van Feith, zowel met betrekking tot kennis van de regio en zijn strategische kennis. In het boek ‘Plan of Attack’ van Bill Woodward, noemt luitenant-generaal Tommy Franks, die de militaire operatie in Irak leidde, Feith de domste klootzak op de planeet.

Toen de Amerikaanse operatie in Irak in de zomer van 2003 steeds moeizamer begon te verlopen, verloor Feith steeds meer invloed. Rice zette in diezelfde tijd de Iraq Strategy Group (ISG) op, een groep in het Witte Huis onder leiding van Robert Blackwill. De ISG probeerde de invloed op het beleid van Feith en het Pentagon te versterken, een proces dat maanden duurde.

Feith kwam ook onder vuur te liggen nadat de FBI een onderzoek startte naar het uitlekken van een geheim document over de Amerikaanse politiek ten opzichte van Iran. Via een van Feiths analisten was dat document bij een Israëlische diplomaat beland. Hoewel Feith zelf niet direct betrokken was bij die affaire, worden al lange tijd – zelfs binnen de regering-Bush - de wenkbrauwen gefronst over zijn innige banden met Israël.

In 1983 werd Feith door oud-president Ronald Reagan (1981 – 1989) ontslagen van zijn post als Midden-Oostenanalist bij de Nationale Veiligheidsraad. Volgens onderzoeksjournalist Stephen Green omdat er een onderzoek van de FBI tegen hem liep. Feith werd ervan verdacht geheime documenten te hebben doorgespeeld aan de Israëlische ambassade. (JS/MM)