Argentinië dekt nazi-verleden toe

Het joodse Simon Wiesenthal Centrum en de Internationale Stichting Raoul Wallenberg vragen al sinds 2001 dat Argentinië het document publiek maakt. Maar de ambtenarij telt uiterst behoudgezinde mensen die zich verzetten tegen elke stap naar openheid, zegt Sergio Widder van het Simon Wiesenthal Centrum, dat wereldwijd nazi-oorlogsmisdadigers opspoort.

IPS kon het stuk inkijken. Het is ondertekend door de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken María Cantilo en geklasseerd als strikt vertrouwelijk. De Argentijnse onderzoekster Beatriz Gurevich delfde het eind jaren negentig op in de Argentijnse ambassade in Zweden. Het stelt letterlijk dat geen visa mogen worden verleend aan ongewensten of verjaagden - een verwijzing naar de Europese joden onder het nazi-regime.

Volgens de Wallenbergstichting is het originele document nu in handen van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Vice-minister van Buitenlandse Zaken Jorge Taiana ontkent dat. De Argentijnse Inlichtingendienst en de Argentijnse bisschoppenvereniging ontkennen dat ze ook maar één document uit die periode bezitten.

De internationale joodse organisaties vragen ook nog steeds dat het Argentijnse ministerie van Buitenlandse Zaken rechtvaardigt waarom ze in 2001 een gedenkplaat in het ministerie plaatste voor 12 Argentijnse diplomaten die solidariteit toonden met de slachtoffers van het nazi-regime. Volgens hen weigerde minstens één van de diplomaten een honderdtal Argentijnse joden uit Nederland, Polen en Griekenland te repatriëren. Ze eindigden in dodenkampen in Auschwitz en Bergen-Belsen. De rest van de diplomaten deed in het beste geval gewoon hun werk, door het papierwerk te regelen van Argentijnen die terug naar huis wilden. Een en ander werd gedetailleerd beschreven in het boek ‘Het echte Odessa’, dat de Argentijnse journalist Uki Goñi in 2002 publiceerde.

Goñi ontrafelt in zijn boek ook het netwerk dat de eerste regering van Juan Domingo Perón (1964-1955) instelde om nazi-officieren te laten ontsnappen naar Argentinië. De Stichting Raoul Wallenberg schat dat nu nog steeds tot 15 nazi-officieren onder valse identiteit in Argentinië wonen, maar de trage vooruitgang van de opzoekingen maken het onmogelijk hen op te sporen. Het Argentijnse ministerie van Binnenlandse Zaken heeft intussen beslist de migratiedocumenten van destijds in te kijken. Maar tot nu toe kreeg de Wallenbergstichting slechts inzage in twee van de 49 bestanden waar het om vroeg.

Als de gedenkplaat op een leugen berust, zal ze worden verwijderd, reageert de huidige Argentijnse minister van Buitenlandse Zaken Rafael Bielsa. Maar volgens de in 1998 opgerichte Commissie voor de Opheldering van Nazi-activiteiten in Argentinië (CEANA) bestaat daarvoor geen afdoend bewijs.

Het werk van de commissie is uiterst controversieel. Veel van de oorspronkelijke leden, waaronder Beatriz Gurevich, zegden hun lidmaatschap op. De Commissie lijkt eerder te zijn opgericht om te verbergen in plaats van op te helderden, zeggen de joodse organisaties.

CEANA-coördinator Ignacio Klich geeft toe dat de diplomaten geen Nobelprijs verdienen, maar houdt vol dat ze dingen deden die hen positief onderscheidden van hun collega’s. Het is onmiskenbaar waar dat Argentinië het laatste land was dat Duitsland de oorlog verklaarde, net voor de nederlaag. Het klopt ook dat de Argentijnse immigratiepolitiek vanaf 1928 steeds restrictiever werd voor vluchtelingen en joden, zegt Klich. Maar hij wijst op de andere kant van het verhaal. Ondanks alles nam Argentinië van alle Latijns-Amerikaanse landen het meeste joodse vluchtelingen op.

De huidige president Néstor Kirchner reisde eerder deze maand naar Duitsland en bracht een bezoek aan het concentratiekamp van Dachau, waar 200.000 gevangenen zaten en 45.000 mensen omkwamen in de gaskamers. Hij zei dat Duitsland, doordat het de kampen openstelt voor het publiek, een voorbeeld stelt dat navolging verdient. Tot nog toe reageerde ook Kirchner echter niet op de twee brieven die hij ontving van de Stichting Wallenberg om de circulaire over de visa-beperkingen openbaar te maken en het gedenkteken te verwijderen. (ADR/MM)