Armoedebestrijding hoeft niet veel te kosten

Door het succes van proefprojecten in de jaren negentig heeft ruim de helft van de Latijns-Amerikaanse landen nu speciale ontwikkelingsprogramma’s voor de armste gezinnen. Het Chileense programma Chile Solidario, opgericht in 2002, bereikt ondertussen 290.000 families. Bijna 40 procent woont op het platteland, omdat daar de armoede het grootst is.
Chile Solidario zoekt op de eerste plaats naar de extreme armoede, naar mensen die het netwerk van de sociale zekerheid nooit bereikt, en geeft hen psychosociale hulp en een maandvergoeding. De vergoeding wordt gedurende twee jaar uitgekeerd en wordt geleidelijk kleiner, van 28 dollar in het begin tot 8 dollar op het eind.
Volgens de Wereldbank is de armoede bij de gezinnen die Chile Solidario bereikt met 20 procent gedaald. Cijfers van de Chileense overheid geven aan dat de armoede op het platteland in 2006 voor het eerst kleiner was dan in stedelijke gebieden (12,3 en 14 procent).

School

Het Braziliaanse Bolsa Familia, dat in 2003 de sociale programma’s uit de jaren negentig groepeerde, bereikt nu 11,1 miljoen families. Elk gezin krijgt maandelijks 10,5 tot 100 dollar op voorwaarde dat de kinderen naar school gaan, medische verzorging krijgen en gezond eten. In 1993 bevond meer dan een derde van de Brazilianen zich onder de armoedegrens, nu nog een vijfde. Alleen al in 2006 klommen 5,8 miljoen mensen boven de armoedegrens (Brazilië telt 188 miljoen inwoners).
 
De Bolsa Familia en het programma Beneficio Continuado, een pensioen voor ouderen en gehandicapten, spelen “een fundamentele rol” in dit succes, zegt Marcelo Neri van de prestigieuze economieschool Fundação Getulia Vargas . De Beca-Familia geeft de beste resultaten voor relatief weinig geld, slechts 0,7 procent van het bruto binnenlands product, zegt hij. Het komt niet alleen de kinderen ten goede maar geeft impulsen aan de plaatselijke economie omdat de markt voor voedingsproducten van kleine boeren groter wordt.
Ook in Brazilië gaan de beurzen vooral naar gezinnen op het platteland, zegt Rosani Cunha van het ministerie van Sociale Ontwikkeling. De statistieken tonen dat het schoolbezoek stijgt, vooral in het noorden en noordoosten, de armste regio’s, waardoor het armoederisico voor volgende generaties daalt.
Critici zeggen dat de beurzen luiheid in de hand werken, maar volgens Cunha is daar geen sprake van. Als voorbeeld geeft ze een vrouw in Pombal, een stadje van 33.000 inwoners in het noordoosten, die met een deel van haar beurs kippen begon te kweken en op die manier geen overheidssteun meer nodig heeft. In Pombal zijn zo al honderden gezinnen uit het programma kunnen stappen.
Het Braziliaanse programma werkt sterk gedecentraliseerd. Plaatselijke overheden hebben een belangrijk deel van de verantwoordelijkheid, op voorwaarde dat gemeenten en deelstaten op onderwijs en gezondheidszorg toezien.

Mexico

Het eerste massale programma voor dit soort gezinsbeurzen werd in 1997 in Mexico gelanceerd als antwoord op de economische crisis van 1994 en 1995. De armoede zakte er ondertussen van 53,6 naar 42,6 procent en ook de kindersterfte daalde met 11 procent, in grote mate een gevolg van Oportunidades, zoals het programma vandaag heet. Oportunidades begon met 300.000 families en bereikt nu 5 miljoen mensen op 96.000 moeilijk bereikbare plaatsen, bijna allemaal op het platteland.
 “De migratie lijkt het programma niet gestopt te hebben en we zien ook geen rechtstreekse impact op de economische problemen op het platteland; die hebben met andere zaken te maken, zoals krediet, irrigatie en bodemkwaliteit”, zegt Santiago Fernández, een consulent die sociale projecten evalueert. “Maar het programma helpt wel veel families om op hun grond te blijven.”