Australië steelt twee miljard dollar van straatarm Oost-Timor

De Australische regering krijgt het zwaar te verduren van haar critici. De regering (van premier John) Howard heeft twee miljard Australisch dollar aan olie- en gasroyalty’s gestolen die Oost-Timor nodig heeft om een goed gezondheidssysteem op te zetten, luidt de boodschap van een spotje dat tijdens prime time wordt uitgezonden op de Australische televisie. Twee miljard Australische dollar zijn 1,19 miljard euro. De aanval komt van de Australische ondernemer Ian Melrose. Melrose heeft gezworen indien nodig drie jaar door te gaan met zijn campagne; hij is bereid er miljoenen van zijn fortuin in te stoppen.

Met de steun van Melrose verscheen vandaag in een aantal Australische kranten ook een paginagrote open brief van een hele reeks maatschappelijke organisaties aan de regering. We geloven dat de standpunten die u meeneemt naar de vergaderingen (met Oost-Timor) de opinie van de mensen in Australië moeten reflecteren, en onze waarden van eerlijkheid en gelijkberechtiging, schrijven de ondertekenaars. We houden rekening met het feit dat Oost-Timor dringend extra inkomsten nodig heeft, maar wij geloven dat het hier niet om weldadigheid gaat, maar om rechtvaardigheid. Oost-Timor is pas sinds 2002 onafhankelijk. De voormalige Portugese kolonie werd een kwarteeuw bezet door Indonesië, dat niets deed voor de ontwikkeling van het eiland.

Een delegatie van andere prominenten onder leiding van de katholieke bisschop Hilton Deakin gaf maandag een andere brief af op het ministerie van Buitenlandse Zaken waarin ze Australië op het hart drukken de internationale rechten van Oost-Timor te respecteren. En vorige week vrijdag kreeg de Australische regering ook post van de 17 Amerikaanse parlementsleden, die een lans braken voor een eerlijk grensverloop tussen Australië en Oost-Timor.

Het verloop van de grens die door de Timorzee wordt getrokken, bepaalt hoeveel de beide landen kunnen verdienen aan de olie- en aardgasvoorraden die er schuil gaan. Greater Sunrise, het grootste project dat in de Timorzee wordt voorbereid, zou 35 miljard dollar (26,5 miljard euro) kunnen opleveren. Oost-Timor vindt dat de grens precies in het midden van de zee tussen de twee landen moet komen. Dat zou betekenen dat Oost-Timor zeggenschap krijgt over het grootste deel van de olie- en gasvoorraden. Australië wil de grens officieel doen samenvallen met het verloop van het continentaal plat. De grens daarvan is op sommige plaatsen amper 80 kilometer verwijderd van de zuidkust van Oost-Timor. Daardoor zou Australië aanspraak kunnen maken op het grootste deel van de olierijkdom.

Maar eigenlijk wil Australië voorlopig gewoon blijven vasthouden aan de grens die het voor de onafhankelijkheid van Oost-Timor onderhandelde met Indonesië. Bij die onderhandelingen werd een Joint Petroleum Development Area (JPDA) afgebakend, een uitgestrekt gebied dat de meeste olie- en gasvelden in de Timorzee omvat. De twee landen delen de opbrengsten van die velden volgens wisselende verdeelsleutels. Oost-Timor ontvangt bijvoorbeeld 90 procent van de royalty’s van het kleine olieveld Bayu-Undan, dat nu al geëxploiteerd wordt. Maar het hele Laminaria-Corallinaveld en het grootste deel van de Greater Sunrisevoorraden liggen aan de Australische kant van de voorlopige grens.

Het Australische ministerie van Buitenlandse Zaken en Handel (DFAT) verspreidde twee weken geleden een nota voor journalisten waarin stond dat Australië alleen wil discussiëren over een creatieve oplossing die gebaseerd is op de voorlopige grens. Met de afbakening van een definitieve grens wil Australië nog een hele tijd wachten.

Door vast te houden aan een voor Oost-Timor onaanvaardbaar grensverloop, kreeg de Australische regering vorig jaar in eigen land en internationaal veel kritiek over zich heen. Oost-Timor toonde zich onverzettelijk, al heeft de jonge staat dringend extra inkomsten nodig. In september vorig jaar beloofde de Australische buitenlandminister Alexander Downer dat er tegen Kerstmis een oplossing zou zijn, maar na de herverkiezing van de regering-Howard op 9 oktober vielen de onderhandelingen stil.

Oost-Timor argumenteert dat de Australische regering er voordeel bij doet de onderhandelingen te doen aanslepen. Sinds 1999 heeft de Australische regering al ongeveer 2 miljard Australische dollar (1,19 miljard euro) opgestreken aan inkomsten uit het Laminaria-Corallinaveld. Die olievoorraden liggen veel dichter bij Oost-Timor dan bij Australië. Als de grens precies in het midden van de zee tussen Oost-Timor en Australië wordt getrokken, zoals internationaal gebruikelijk is, zou Oost-Timor drie keer meer royalty’s ontvangen van dat project. Oost-Timor heeft voorgesteld de inkomsten uit het Laminaria-Corallinaveld opzij te zetten tot er een akkoord is over het definitieve grensverloop, maar daar wil Australië niet van weten.

Het Greater Sunrise project loopt niet zo goed voor Australië. Woodside, ConocoPhillips, Shell en Osaka Gas, de olie-en gasbedrijven die een consortium hebben gevormd dat het project moet uitvoeren, hebben hun plannen in de koelkast gestopt omdat Oost-Timor weigert het project wettelijk het groene licht te geven.

Oost-Timor heeft ook voorgesteld om het grensdispuut te regelen via arbitrage door het Internationaal Gerechtshof. Maar Australië erkent de arbitrage van die instelling niet meer sinds maart 2002 - precies twee maanden voor de onafhankelijkheid van Oost-Timor.

De Oost-Timorese minister van Buitenlandse Zaken, Jose Ramos-Horta, heeft voor het begin van de nieuwe onderhandelingsronde in Canberra verklaard dat Oost-Timor de eis van een definitieve grensregeling wil opbergen als Australië het land een eerlijker aandeel gunt in de opbrengst van de olievelden in de Timorzee. Oost-Timor heeft onder meer gesuggereerd dat de verwerkingsinstallaties die nodig zijn in het kader van het Greater Sunriseproject in Oost-Timor zouden kunnen komen, en dat een deel van de arbeidsplaatsen kunnen worden voorbehouden voor mensen uit Oost-Timor. Maar Australië vindt officieel dat de betrokken ondernemingen daarover moeten beslissen.

Intussen moet Oost-Timor wachten op de extra inkomsten die het zo dringend nodig heeft. In zijn campagne tegen de Australische regering legt de Australische ondernemer Ian Melrose vooral de nadruk op de noden in de gezondheidssector. De meeste inwoners van Oost-Timor leven in dorpen die vaak ver verwijderd zijn van ziekenhuizen of gezondheidsposten. Sommige wegen zijn tijdens het regenseizoen onberijdbaar, in heel wat dorpen is er vaak geen stroom en ook de telefoonverbindingen laten te wensen over. Ook ziekten en ongevallen die perfect behandeld kunnen worden, kunnen in die omstandigheden dodelijk aflopen. (PD)