België en Duitsland versterken band ontwikkeling en militair optreden

Het venijn zit in de staart, de duivel schuilt in de details en de kleine lettertjes vertellen vaak het ware verhaal. Dat geldt niet alleen voor de wondere wereld van de consumptie maar ook voor de saaie teksten van regeringsbeslissingen. Dat bleek bij de Afghanistan-beslissing van de Belgische regering op vrijdag 19 maart –onze troepen blijven alvast tot eind 2011 in het kader van de Internationational Security Assistance Force aanwezig in Kaboel, Kandahar en Kunduz.
De cijfers over de steun aan ontwikkeling en heropbouw kregen in de berichtgeving veel minder aandacht dan het gemak waarmee onze regering een beslissing kon nemen die in Nederland tot een zoveelste politieke crisis leidde. Dat is niet verwonderlijk, aangezien er in totaal slechts 13 miljoen euro daarvoor ingeschreven wordt, tegenover de totaalkost van 109 miljoen euro voor de militaire aanwezigheid. Ontwikkelingssamenwerking houdt in 2010 vast aan de voorziene 12 miljoen, maar dat Buitenlandse Zaken legt daar, in het kader van conflictpreventie en vredesopbouw, een miljoen bovenop.
Een kwart van de 12 miljoen euro ontwikkelingsgeld die naar Afghanistan gaat, wordt uitbesteed aan de Duitse ontwikkelingssamenwerking. Een concrete bestemming voor dat geld is nog niet vastgelegd, zegt Ontwikkelingssamenwerking. Maar men kan al wel melden dat ‘deze beslissing toelaat om de synergieën met de militaire middelen te versterken’. Dat zijn de kleine lettertjes die er bij de regeringsbeslissing echt toe doen.
De argumenten voor die uitbesteding worden geput uit het discours van de Verklaring van Parijs over meer efficiëntie en effectiviteit van ontwikkelingshulp. ‘Deze vorm van samenwerking won in uitvoering van de effectiviteitsagenda rond ontwikkelingssamenwerking de laatste jaren aan belang. Op deze manier worden de transactiekosten voor zowel donor als begunstigde gedrukt, wordt de fragmentatie van middelen tegengegaan en worden op het terrein schaaleffecten gecreëerd’, stelt het kabinet Michel.
Het feit dat de samenwerking met de Duitse Ontwikkelingssamenwerking geconcretiseerd wordt in de regio rond Kunduz doet echter meteen vermoeden dat er meer op het spel staat dan efficiënte inzet van middelen. In en rond Kunduz werken Belgische en Duitse militairen immers ook al samen in het kader van de NAVO-geleide missie International Security Assistance Force.
Er is al langer sprake van om de inzet van humanitaire en ontwikkelingsmiddelen te coördineren met de inzet van militaire middelen. Artsen zonder Grenzen reageerde tien dagen geleden nog op een uitspraak van Navo secretaris-generaal Rasmussen, die een directe lijn trok tussen de hard power van militair optreden en soft power van humanitaire aanwezigheid.  ‘Verklaringen zoals die van de NAVO verhogen de risico’s voor onze patiënten en medewerkers, door te suggereren dat medisch werk deel uitmaakt van een militaire strategie’, aldus AzG. Ook binnen de koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging 11.11.11 heerst oinrust over de vervangende grenzen tussen ontwikkeling en veiligheid.
GTZ, de uitvoerder van het Duitse ontwikkelingsbeleid, heeft minder moeite met de beoogde “synergie”. In Two sides of a coin, een artikel dat begin 2009 verscheen in Akzente (het blad van GTZ), schrijft Karin Vogelsberg dat ‘samenwerking tussen civiele en niet-civiele actoren zoals GTZ en het Duitse leger steeds belangrijker wordt’. Op een Friends of Europe debat over Veiligheid en Ontwikkeling in december 2009 zei Joerg-Werner Haas, directeur Bestuur en Democratie van GTZ, dat de noodzakelijke samenwerking in Afghanistan best gerealiseerd wordt door te werken met provinciale ontwikkelingsfondsen.
De Belgische beslissing om een kwart van de ontwikkelingsgelden uit te besteden aan de Duitse ontwikkelingssamenwerking ligt dus in het verlengde van de militaire samenwerking binnen het Provincial Reconstruction Team in Kunduz, maar het is ook een keuze voor een partner die veel duidelijker dan de Belgische actoren kiest voor een afstemming tussen civiel en militair werk.