Beproefde formule ook werkbaar in India

“Het forum is een grote, open ruimte”, zegt de Braziliaanse mede-oprichter Chico Withaker, die in zijn eigen land werkt voor de bisschoppelijke commissie Rechtvaardigheid en Vrede. Dinsdag 20 januari was dat alweer heel duidelijk. De honderden thema’s die werden aangesneden, varieerden van bijna abstracte wereldthema’s tot heel concrete discussies over de situatie van vuilnismannen in Mumbai.

Aan grote wereldthema’s geen gebrek, natuurlijk. Op de conferentie over verzet tegen multilateralisme en de hervorming van de Verenigde Naties was het vooral Marco Aurélio Garcia, raadgever voor Buitenlandse Zaken voor de Braziliaanse president Lula, die indruk maakte. Een van de fundamentele vaststellingen die hij deed, was dat een nationale regering in deze geglobaliseerde wereld zéér weinig manoevreerruimte heeft voor een echt sociaal programma, tenzij ze er ook in slaagt om de internationale krachtverhoudingen fundamenteel te wijzigen. Dat is de rationaliteit achter de voluntaristische buitenlandpolitiek van Brazilië, en wie weet is dat ook het inzicht dat de Belgische minister van buitenlandse zaken Louis Michel drijft.

Aan de andere kant van het thematische spectrum bevond zich bijvoorbeeld de workshop ‘Moving towards peace in Kasjmir’ - een bijzonder gevoelig thema in India. Toch daagden hier zeker tweehonderd mensen op om te luisteren naar gepassioneerde speeches van onder meer Yasin Malik (een van de voorvechters van onafhankelijkheid voor Kasjmir), Pervez Hoodboy (een Pakistaanse journalist) en Balraj Puri (uit het Indiase Jammu).

De bereidheid om naar elkaar te luisteren en de neiging om het met elkaar eens te zijn, zelfs over Kasjmir, is bijna ontroerend. Maar het doet ook terugdenken aan een toevallige ontmoeting dinsdag met een Indiase die woont en werkt in het binnenland van Maharashtra, de staat waarvan Mumbai de hoofdstad is, maar nu bij haar zus logeert. “Niemand in Mumbai weet dat dit Forum doorgaat, of waarover het eigenlijk gaat. De activisten leven in een ander India, en de kloof tussen de twee landen is diep.”

Tijdens een persconferentie deze namiddag werd duidelijk dat niet alles koek en ei is. Irfam Mufti van het Pakistaans Sociaal Forum (PSF) beklaagde er zich over dat de Indiase regering teruggekomen was op haar belofte om iedereen toe te laten. Het PSF had fel gemobiliseerd en daardoor schreven 1200 mensen zich in voor het WSF. Uiteindelijk kregen slechts 502 Pakistani een visum, en wie geweigerd werd, kreeg tekst noch uitleg. “Allebei onze landen openen hun grenzen voor handel en voor kapitaal, maar blijven er alles aan doen om mensen tegen te houden. Dat is niet houdbaar,” zegt Mufti.

Toch signaleert Chaudry Mansoor, Pakistaans volksvertegenwoordiger, positieve ervaringen. Dat er een delegatie van 20 Pakistaanse parlementairen deelnam aan het Parlementair Forum in Mumbai, bijvoorbeeld. Sinds de opdeling van Brits India is dat niet meer gebeurd. Ze hebben met de dertig Indiase parlementairen die deelnamen aan het Parlementair Forum uitgebreid van gedachten gewisseld. En aan de minister-president van Maharashtra deden ze het voorstel om van het Indiase Mumbai en het Pakistaanse Karachi zustersteden te maken. Bovendien willen Pakistaanse en Indiase parlementairen samen een initiatief uitwerken voor Kasjmir dat vergelijkbaar zou zijn met het Initiatief van Genève voor Israël en Palestina.

Chico Withaker voegt aan zijn vaststelling dat het WSF een open ruimte is nog wat toe: “Als het aan mij ligt, zal dat ook zo blijven.” Niet iedereen is het daarmee eens. Een hele voormiddag debateerde een ruim panel over de vraag welke rol het WSF kan spelen in de strijd tegen het neoliberalisme. Al ging het debat eigenlijk vooral over de vorm die het WSF moet krijgen en de mechanismen die gehanteerd moeten worden om het Forum nog in kracht te doen toenemen. Christophe Aguiton, van Attac-Frankrijk, mist gecoördineerde actie en gezamenlijke campagnes. Hij verwijst naar de grootse anti-oorlogsmanifestatie van 15 februari vorig jaar, een gevolg van overleg en debat op het WSF in Porto Alegre. En naar Cancun, waar de bewegingen en organisaties samen op het appel verschenen, en er ook in slaagden om de machine van de globalisering te laten stokken.

Withaker, in een apart interview, blijft herhalen dat het niet de bedoeling van het Forum is om zelf een actor te worden. “Dat zijn alle deelnemers hier al,” zegt hij. “Vorig jaar deden we een poging om voorstellen voor gezamenlijke acties en campagnes op te vragen. Er kwamen er 172 binnen. Dat is straks om de twee dagen een grote internationale campagne. Het is duidelijk dat zoiets niet kan. En wij gaan niet bepalen welke campagnes doorgaan. Dat moet de realiteit zelf bepalen.”

Toch vroegen zowel Sohi Jeon (uit Zuid-Korea), Simon Boshielo (en Cosatu-vertegenwoordiger uit Zuid-Afrika), Michel Warshowski (Israël) als Roverto Savio (Brazilië, IPS) naar meer concrete actie vanuit het WSF. De vrees bestaat namelijk dat het Forum vooral gaat draaien om de ervaring en de deelnemers, en niet om de noodzakelijke veranderingen, om de Andere Wereld die nodig, mogelijk en maakbaar is.

De bijeenkomst van het Internationaal Comité later deze week zal misschien uitsluitsel geven over dit debat. Al is de kans groter dat er geen definitieve knoop doorgehakt zal worden. De voorstanders van ‘open spaces’ hebben immers tot nu toe altijd hun visie kunnen doordrukken. En met het succes van deze editie in Mumbai -ondanks de enorme logistieke problemen en de verdeeldheid van de Indiase civil society- geeft hen bovendien een sterke start in het interne debat.