Beweging van Landloze Boeren zegt bestand met regering op

Al sinds vorige week zijn delegaties uit diverse plekken in het land met rode vlaggen onderweg naar hoofdsteden van 22 Braziliaanse deelstaten. Bijeenkomsten daar moeten op 17 april het hoogtepunt vormen van acties die de voorbije twee weken van start gingen. In die tijd bezette de Beweging van Landloze Boeren (MST) 14 landeigendommen in de staat Pernambucco, waarbij nederzettingen met een totaal van 3780 families werden gevestigd. Op 50 kilometer afstand van de stad Brasilia kwamen twee andere boerderijen, met een totale oppervlakte van 10.000 hectaren, onder controle van landloze boeren. De MST rechtvaardigde de actie daar door te zeggen dat de landerijen gemene gronden waren die een zakenman illegaal had opgeëist. Leden van de beweging bezetten ook landelijke eigendommen in andere staten in noordoost en zuidelijk Brazilië. Overname van braakliggend land of van gebieden waarvan de pachtrechten worden betwist, is een tactiek die de MST traditioneel gebruikt voor de opeising van land voor landhervormingen. De MST verwerpt de term ‘invasie’ en kiest in de plaats daarvan voor ‘ingebruikname’.

De ordediensten traden nog niet tegen de nieuwe mobilisatie. Brazilië wordt sinds 1 januari bestuurd door de linkse leider Luiz Inácio Lula da Silva en zijn Arbeiderspartij. De strijd voor landhervormingen is niet langer een politiezaak, bevestigen MST-leiders. De MST is lang een bondgenoot van de Arbeidspartij geweest en had haar protestacties tijdens de verkiezingscampagne van vorig jaar gemilderd, wat werd geïnterpreteerd als een bestand om Lula’s kansen niet te schaden. Observatoren hadden voorspeld dat het bestand minstens een half jaar zou voortduren, maar met de recente acties krijgen zij ongelijk. De MST hoopt dat deze overheid landhervormingen zal doorvoeren en programma’s voor de armen opzetten en is enthousiast over Lula’s ‘Nulhongerplan’, dat de voedselhulp voor de armen optrekt en familiale boerenbedrijven steunt. Maar MST-leiders verklaarden dat landhervorming alleen werkelijkheid kan worden als de maatschappij zich organiseert en druk uitoefent.

De internationale organisatie Vía Campesina koos vandaag (17 april) als ‘werelddag van de boerenstrijd’, ter herdenking van de slachtoffers die op die dag vielen in 1996 bij een politieaanval op landarbeiders in noordelijk Brazilië. Zo’n 1000 boeren stapten toen op richting Belém, de hoofdstad van de noordelijke staat Pará, om de akkers op te eisen waarop ze de rechten hadden gekregen. In Eldorado de Carajás onthaalde de politie hen op geweerschoten. 19 mensen kwamen om. Van de 155 politiemensen die aan het bloedbad deelnamen, oordeelden de plaatselijke rechtbanken in mei 2002 alleen de twee leiders schuldig. De twee gingen in beroep en zijn op vrije voeten in afwachting van het proces voor de hogere rechtbank.

De MST wil de rechtszaak ongeldig laten verklaren en vindt dat dit soort misdaden voor een federale rechtbank moeten komen, in Brasilia. Mensenrechtenactivisten delen die overtuiging. In landelijke regio’s zijn rechters en jury’s van staatsrechtbanken gemakkelijk beïnvloedbaar door de rijke landeigenaars.

Op 17 april komt ook het jaarrapport van 2002 uit van het Pastoraal Comité voor Land (CPT), dat banden heeft met de Braziliaanse katholieke kerk. Het rapport bevestigt dar geweld nog altijd een ernstig probleem is op het platteland. Het telde vorig jaar 43 moorden die met landbetwistingen te maken hebben. Dat is het hoogste aantal sinds 1996, het jaar van het bloedbad in Eldorado de Carajás. Het CPT geeft ook aan dat het geweld dit jaar blijft voortduren. In het voorbije kwartaal noteerde ze al 10 moorden op kleine boeren en MST-leiders. Vorige zaterdag nog werd MST-activist Cícero Cándido da Silva, doodgeschoten.

Volgens de CPT is de recente toename van aanvallen op kleine boeren het resultaat van een wet die overnames van grootgrondeigendommen door landlozen criminaliseert. De wet straft de landlozen, terwijl ze voorkomt dat de overheid onproductieve landerijen onteigent met het oog op landhervormingen. Met de nieuwe wet achter zich, voelen de grootgrondbezitters zich aangemoedigd om zelfs ‘jagunços’ (beroepsdoders) in te huren. Dat is mijn veronderstelling, zei Antonio Canuto, één van de CPT-leiders.