Bilaterale vrijhandelsakkoorden "dodelijk voor HIV-patiënten"

Een activist verkleed als “Uncle Sam” richt een geweer op een groepje mensen om hen vrijhandelsakkoorden te doen tekenen. Maar de groep, die de arme landen vertegenwoordigt, roept “wij staan onze gezondheid niet af.”

Volgens Unaids zullen de komende twee jaar in arme landen vijf tot zes miljoen mensen met HIV sterven als ze geen aidsremmers slikken. Momenteel nemen nog maar 700.000 van de naar schatting 40 miljoen seropositieven ter wereld dit soort geneesmiddelen.

Met hun pogingen om via bilaterale vrijhandelsakkoorden strengere regels voor de bescherming van intellectuele eigendomsrechten af te dwingen, maken de VS het ontwikkelingslanden nog moeilijker om aan betaalbare aidsremmers te raken. Dat zegt een ngo-coalitie waarvan onder meer Oxfam deel uitmaakt.

“Onder de vlag van vrijhandel lobbyen de VS voor een monopolie op nieuwe geneesmiddelen, en dat drijft de kostprijs op voor een aantal van de armste mensen ter wereld”, zegt Rohit Malpani, beleidsadviseur voor Oxfam International. “Patiënten noch overheden zullen zich de nieuwe aidsremmers kunnen veroorloven die essentieel zijn om de pandemie te bestrijden.”

De productie van generische aidsremmers heeft de prijs van de huidige aidsremmers in vaste-dosis-combinatie doen zakken tot 109 euro per patiënt per jaar. Voor de komst van de kopieën van merkgeneesmiddelen kostte een aidsremmende therapie zo’n 7.800 euro per patiënt per jaar. Na aandringen van ngo’s en HIV-patiënten laat de Wereldhandelsorganisatie intussen toe dat een regering in geval van een gezondheidscrisis dwanglicenties afkondigt die toelaten een generische versie van gepatenteerde geneesmiddelen te produceren zonder toestemming van de patenthouder. Voor ontwikkelingslanden die zelf niet in staat zijn ze in eigen land te produceren, laten de internationale TRIPS-akkoorden de export van goedkope generische aidsremers toe naar ontwikkelingslanden.

Maar het probleem is dat de VS arme landen systematisch dwingen om afstand te doen van hun rechten en mogelijkheden om de openbare gezondheid te beschermen” zegt Kamal-Yanni van Oxfam.

Momenteel zijn de Verenigde Staten en Thailand in de laatste onderhandelingsfase over een bilateraal vrijhandelsakkoord. “Maar het protest neemt toe”, zegt Nimit Tienudom van de AIDS Access Foundation. De Thaise regering is bang een gouden kans te missen om toegang te krijgen tot de Amerikaanse markt. Daarom is Thailand bereid een akkoord te tekenen dat Amerikaanse ondernemingen patentrechten biedt die veel verder gaan dan de internationale rechten onder de TRIPS-akkoorden, zegt hij.

De VS sloten eerder al zogenaamde TRIPS-plus-akkoorden af: ze zitten vervat in het Noord-Amerikaanse vrijhandelsakkoord NAFTA en het Centraal-Amerikaanse CAFTA. Amerika hoopt bilaterale akkoorden met Thailand maar ook met Zuid-Korea en Maleisië tegen 1 juli 2007 te kunnen voorleggen aan het parlement.

De details van het voorliggende Thaise akkoord zijn geheim, maar op basis van informatielekken en eerdere vrijhandelsakkoorden met andere landen vreest Tienudom dat Thaise bedrijven die generische aidsremmers produceren, geen winst zullen kunnen maken of dat de medicijnen van de openbare farmaceutische organisatie van Thailand door hoge licentiekosten te duur zullen worden om nog te maken.

In Thailand raken jaarlijks 29.000 mensen besmet met HIV. Zo’n 4.200 daarvan zijn kinderen. Thailand werkt momenteel aan de behandelingsprogramma voor meer dan 80.000 mensen. De patiënten zouden drie-in-eentabletten krijgen die zo’n tien keer goedkoper zijn dan de merkvariant. Ze moeten ook maar twee tabletten per dag slikken, waardoor de therapietrouw toeneemt.

Maar dit regime is alleen betaalbaar omdat de Thaise openbare farmaceutische organisatie zelf betaalbare generische middelen produceert. Zonder de generische middelen zou de kostprijs van het programma verdubbelen of zelfs verdrievoudigen, zegt Oxfam. Het Thaise middel, dat bekendstaat als GPO-vir, kost 25 euro per maand; de merkmedicijnen die je in Thailand kan kopen tot 460 dollar per maand.