Is Birma klaar voor repatriëring van Karen-vluchtelingen?

De nieuwe plannen voor repatriëring volgden op het besluit van Rangoon om een VN-vluchtelingenkantoor toe te staan in Oost-Birma. Vanuit dat UNHCR-kantoor zou de terugkeer van de Karen en Karenni moeten worden voorbereid.

Momenteel leven ongeveer 120.000 vluchtelingen in kampen bij de grens tussen Birma en Thailand. Meer dan 90.000 van hen behoren tot de etnische Karen en ongeveer 20.000 tot de Karenni. In de jungle van de staat Karen in Birma zouden nog eens 200.000 ontheemde Karen proberen te overleven.

Volgens vluchteling en onderzoekster Chris Lewa van Forum Asia in Bangkok, moeten lessen getrokken worden uit de ervaringen van het verleden. In 1991 vluchtten bijna 250.000 Rohingya’s uit West-Birma voor de onderdrukking door de junta. Ze werden opgevangen in Bangladesh. In 1994 en 1995 assisteerde de UNHCR bij de massale repatriëring van deze vluchtelingen. Slechts 21.000 van hen bleven achter in Bangladesh.

De repatriëring van duizenden etnische Rohingya’s (voornamelijk islamieten) draaide uit op een fiasco. De terugkerende vluchtelingen werden gedwongen tot dwangarbeid en kregen te maken met afpersing, landonteigening en ander vormen van ‘economische onderdrukking’. En ook vluchtelingen van een andere etnische groep, de Mon, kregen een weinig warm welkom in Birma.

Wat Lewa het meest zorgen baart, is dat het voor de vluchtelingen bijna onmogelijk is om bij de UNHCR aan de bel te trekken. De lokale UNHCR-kantoren zijn nauwelijks bereikbaar. Er is zeer beperkte bewegingsvrijheid in Birma. Repatrianten kunnen zich niet zomaar van dorp naar dorp bewegen.

Het bezoeken van een UNHCR-kantoor is nog veel moeilijker. Vluchtelingen moeten daarvoor toestemming vragen aan de lokale autoriteiten. Dat betekent dat ze ook moeten uitleggen waarom ze ergens heen willen. En de regering in Birma wil niet dat er bij de UNHCR geklaagd wordt.

Uit documenten van de UNHCR en uit verklaringen die de organisatie de afgelopen maand uitgaf, blijkt dat de UNHCR de situatie in Birma momenteel geschikt acht om vluchtelingen te laten terugkeren. Het zou gaan vluchtelingen van de etnische Karen en de Karenni, die verblijven in kampen aan de grens tussen Thailand en Birma.

Volgens activisten was de repatriëring van de Rohingya’s allesbehalve vrijwillig. Wat hen te wachten stond was vergelijkbaar met dat wat 12.000 Mon-vluchtelingen uit Thailand wachtte na terugkeer: 90 procent van hen is tien jaar na dato nog niet teruggekeerd naar het dorp van herkomst. Omdat het niet veilig is, verblijven ze nog steeds in de twaalf zones waar een staakt-het-vuren is afgekondigd tussen Rangoon en de Mon, zegt Nai Kasauh Mon, directeur van de Human Rights Foundation of Monland. De UNHCR was niet aanwezig om een goed verloop van de repatriëring te garanderen. Mon die terugkeren naar hun dorpen, lopen volgens hem het risico geconfronteerd te worden met dwangarbeid, afpersing en landonteigening.

De UNHCR hoopt dat de repatriëring van deze vluchtelingen beter verloopt dan die van de Rohingya’s. De omstandigheden zijn nu anders dan in 1995. Het is niet gezegd dat wat in West-Birma is gebeurd, ook in Oost-Birma zal gebeuren, zegt Bhairaja Panday, hoofd van het plaatselijke UNHCR-kantoor.